Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Dantza lotua debekatuta Azkoitia partean

Gaztetako erromeria lekuak: Kurutzeta, Irukurutzeta, Sallobente. Kurutzetan, Elgoibarko partean, 'agarrauan' (dantza lotua) egiten zen eta Azkaraten edo Madariagan, Azkoitia partean, ostera, debekatuta zegoen.

-Eta zuek nora joaten ziñen?

-Gu? Kurutzetara. Erromeixara baiña. Kurutzetara eta. Egun baten nere semiak esan zian: ama, lehen erromeixara juten ziñan, ez?, eta bai. Eta nora? Batian Kurutzetara, edo Irukurutzetara ere, ta. Ze nahixaoko neuke nik oin egotia hori! Je-je-je.

Nati: -Erromeixara, [Sarouetera] Santixauetan, Irukurutzetara zerian, Santakrutz egunian...

Agurne: -Baina bestela Kurutzetara.

Nati: -Hori, Kurutzetara. Eta San Lorentzon'e egoten zan batzuetan.

Agurne: -Eta Kurutzetan, begira, Elgoibarko partian agarrauan itten zan, eta Azkaraten partitzen zan, Aizkoitixan ez zan itten agarrauan. Madarixan prohibiduta zeuan.

Agurne Muguruza Alberdi (1935)

Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.

Toponimia


Toponimoak

Aizpizkar kalea [Kaleak eta plazak]

Aranbeltzerreka [Errekak]

Azkue [baserriak / Azkue (San Roke)]

Eguzkilore [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Giza Eskubideen parkea [Kaleak eta plazak]

Juanategi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Maalako zubia [Zubiak]

Orube [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Sigmako zubia [Zubiak]

Urruzunoren txabola [baserriak / Urruzuno]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


IV. Etxepe Saria — 1990

Txitxilibakio — 1988-12

Olentzero - Ongarri — 1961

Estudios de sintaxis vasca (Luis Villasante) — 1978

Txitxilibakio — 1987-12

Kristau ikasbidea bertsotan — 1950

Lekukotza

elgoibar — Itziar _Ajuria Garate Elgoibar (1924-2023)
Gotzon Garate, euskaltzalea

—Orduan lau anai izan zien horrek jesuita?

—Lau anai, lenengo lau anai, eta batek urten zeban. Loiolara lau anai izan zien horrek. Eta oin hori hil da baiña beste bi gelditzen dia. Bestia, zarrena, ni baiño urtebete gaztiaua ta bestia gaztetxuaua da. Baiña haura gaixotuta egon bihar dau. Nik illobak ditttut Venezuelan nere anaia batenak, ointxe egon dia Gabonetan, eta harek ezagutzen dittu ta. Uste dot eskaxa dauala oso eskaxa. "Ley de vida".

—Beste anekdotan bat Gotzonena?

—Anekdotak? Ez dakit ba. Etorri zian omenaldixa izan zebanian Azkoittitik etorri zian basarri batetik andra-gizonak. Euren sukaldian zela egoten zan; baina beran etxia izan zan basarrixak. Bere maixuak izan ziala, beti esaten zeban berak. [...]

Elgoibartarren esanetan


Sallobente-Ermuaran auzoko Mokoroa baserriaren
atarian ateratako irudia, 1925 urte inguruan.
Ezkerretik eskuinera: Migel Arozena, Josefa Etxaniz,
Libereta Aranbarri eta Juan Egia.

Tergalezko soiñeko batzuk ibiltzen genduzen. Jaiko erropak hobiak izaten ziran. Basarrixan erropa bat ibiltzen gendun lanerako eta gero, kalerako, kanbixauta. Elgoibarren kalian erosten gendun erropia. Engrazianeko dendan, akordatzen naiz. Gaur Madalenan daguan botikaren onduan zaguan. Oiñetakuak, abarkak ibiltzen genduzen. Orduan erropa danak antzerakuak izaten zian.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Gazte denporan bata batekin eta alpargatekin ateratzen giñan kalera eta domeketan beste erropa batekin. Igandeko erropak berrixenak eta polittenak izaten ziran. Erropak eta dana lan egitxen naban ugezaben dendan erosten gendun orduan.

Teodosia Iriondo Garate

Zapatak gitxitan usatzen ziran, ixa beti abarketak eruaten genitxun. Horrek ensegida apurtzen ziran, bihatzetan zulatu egitxen ziran. Eta gero berrixak bihar.

Mariano Elustondo Aizpiri

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ALAJA, alajia: Pluralean normalean. Bitxiak. Joyas. Alaja edarra don hori, ba!

BIHATZ, bihatza: Dedo. Adineko hiztunentzat, hanketakoak. Ikus Atzapar sarrera.

ETZIDAMU: Adb. Etzikoaren hurrengo eguna.

IZUR HA(D)I!: Izorra hadi. Mintzakideari txarra desiratzeko esan ohi da.

MEKAUEN!: Mekaben ere bai. Mekatxis baino maldizio gogorragoa. Mekauen la letxe! Mekauen zotz!

SAMAR: Bastante. Xamar ere erabiltzen da. Gaiñera, hor garo denporia batera samar izete(n) zittuan. / Hemen dana igual samar eitten dok (euskeraz).

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Astuak aza artian baiño gehixago gozau: Norbaitek zerbaitekin asko gozatzen duenean adierazteko.

Erretolikia euki: Meter la chapa, el rollo.

Hautsak kendu (norbaiti): Norbait astindu.

Lan-trukez (afaldu, bazkaldu): Lana egitearen truke jan. Baita Tripa-truke ere.

Saltsan ibilli: Saltsa guztixetan sartuta ibiltzen dok gure semia! Eztok, ez, geldik egotekua! Saltsa guztixetako perrejilla dok hori.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Heriotzak
Agur samiña.— Euzkadi, 1931-05-28 | Aberri
Kirola - Pilota
Pelota Txapelketa.— El Día, 1933-12-30 | Aixerixa
Kultura - Literatura
Idazleak.— El Día, 1933-06-01 | Ixaka
Politika - Udala
Udal berria.— Argia, 1934-11-11 | Aberri, Mirentxu
Erlijioa - Kongregazioak
Gogo jardunak.— Argia, 1936-03-08 | Mirentxu


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala