Aita ubidearra zuen, Bizkaia eta Arabako mugaren marra gainean zegoen Anbe baserrian jaioa. Ama Deban jaio eta berehala ekarri omen zuten Elgoibarrera.
-Aitta, esan dizun bezela, Ubidekua, Ubidea, Bizkaixa. A, oso gauza bitxia, beran baserria, kale-basarrixa, muga Araba ta Bizkaixako muga etxe erdixak [eitten] zaban, ta berak esaten zaban Bizkai aldeko..., jaio zala Bizkai aldian. Ekarri zaban hori, ze periodiko izango zan orduan; gure beste etxe hartan egon zan periodikuak ekarrittako... Anbe zeu(n)kan basarrixak izena, eta ekarri zeban oso bitxia zala etxian erdixan zijoala muga, Araba ta Bizkai.
-Etxe horretan jaio zan zure aitta?
-Bai. Eta etxe hartan Bizkai partian jaio zala, berak esaten zaban.
-Bera bizkaittarra orduan.
-Bizkaittarra, bera bizkaittarra.
-Zela zeukan izena etxiak?
-Anbe. Anbe basarria. Muga eitten zaban.
-Eta ama?
-Ama jaio Deban baiña hiru hillabetekin hona etorri zala. Ekarri [...], klaro. Orduantxe etorri ziala honaxe. Baiña jaio Deban.
San Bartolome kalean jaio zen, baina gaur Santa Ana kalean bizi da. Aita Arratiako Ubide herriko Anbe baserrikoa zuen, eta ama Deban jaio eta umetan Elgoibarrera etorritakoa zen. Eskola publikoetan 15 urtera arte ikasi eta gero, familiako jostundegian egin zuen lan 38 urte izan zituen arte. Gero ?Banco de San Sebastián?en egin zuen lan, letrak kobratzen. Emakume batentzako lan egokia ez zela irudituta, bankuak kaleratu egin zuen. 1962. urtean, Elgoibarko lehen ikastolako lehen andereñoa izan zen; ?Ikastola del Lorito? deitzen zioten hasieran. Ikastolaren hasiera gogorra eta geroko bilakaera azaltzen ditu. 1986. urtera arte egin zuen lan ikastolan. Gotzon Garate euskal idazle eta hizkuntzalari jesulaguna Itziarren lehengusua zen; beroni buruzko hainbat gauza kontatzen ditu.
Joan den mendearen hasieratik hona,
gure herrian izan dira antzerki talde afizionatuak.
Odeoira zartzuelak, antzerkixak... etortzen ziran. Ondo zaguan Odeoia. Antzerkira ere juten giñan, batez ere, musikia zaguanian. Kantante batzuk ere etortzen ziran.
José Gurrutxaga Ondartza
Odeoira juten ziran antzerki-konpañiak ikustera juten giñan. Antzerki obra haretatik goguan daukadaz «Las chicas del tren» eta «La tabernera del puerto». Gizona eta bixok normalian Odeón zinera juten giñan, han antzerkixak jartzen zittuelako. Antzerkixa berdin etortzen zan eguastenian edo domekan.
Teresa Aginaga Madariaga
«Las Chicas del Tren» ere egon nitzan ikusten. Oiñ hori ez da ezer, baiña orduan ba... 1950eko hamarkadan izan zan hori, Odeón zinia inaugurau zanian edo. Nahiko egun izan zan karteleran, eta danetan toperaiño beteta. Umieri ez ziuen sartzen lagako, baiña herriko nagusi guztixak hantxe izango giñan. Espektakulua! Ba artista onak ziran, emakume edarrak....
Ramon Maiztegi Iriarte
Aizkorri kalea [Kaleak eta plazak]
Aranbeltz [baserriak / Urruzuno]
Azkarate [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Egigurentxiki (Eguentxiki) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Gelasoroerrota (Gelatxoerrota) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Jibraltartxiki [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Maalako parkea [Kaleak eta plazak]
Orraindi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Seigazteak [baserriak / Azkue (San Roke)]
Urruzunoerreka [Errekak]
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena.
Elgoibarko Udalak Gotzon Garate izeneko beka sortu zuen 2009an, euskara arloko ikerketa sustatu, eta aldi berean, idazle eta euskaralari elgoibartarra omentzeko.
|
| Gotzon Barandiaran larrabetzuarra, euskal idazle eta kulturgilea da, Euskal Filologian lizentziatua, euskara teknikari lanetan aritutakoa, eta euskararen eta euskal kulturaren ondarea berreskuratzen, digitalizatzen eta hedatzen eskarmentu handikoa. |
elgoibarreraz.eus webgunearen helburua euskarazko ondarea gizarteratzeko atari digitala prestatzea izan da. Horretarako, orain arteko lana arloka sailkatu, web-atari batean bildu eta guztien arteko loturak egin dira.
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AIXKIRAU: DA aditza. Adiskidetu.
BIALDU: DU aditza. Mandar. Ostikua jo, eta txakurra bezela bialtzen juen basarrittarra.
ETARA: DU aditza. Sacar.
IXIL-POLTSA, ixil-poltsia: Diru beltza. Senarrari edo emazteari ezer esan gabe, ezkutuan edukitzen den diru-poltsa.
MARKIA IZAN: Hau dok markia, hau: ¡Esa es buena! ¡Mira que ...! Hau dok, hau, markia! Dirua euki eta gastatzeko astirik ez!
REUNI(X)O, reuni(x)ua: Bilera. Gero, harutzatxuago dakazu asadora, eta gero goixan reunioen bat ein bihar baldin bada, beste pabelloe bat.
Asto-lanak egiñ: Lan gogorrenak eta eskergaiztokoenak egin.
Elur urte, gari urte: Elurra egiten duen urtean garia ugari izaten dela adierazteko.
Hartzeko, ereiñ egin bihar da: Ezer ez bada ematen, hartzea ere zaila dela adierazteko. Ikus Ematen ez dauanak, hartzen lanik ez!
Kukuak oker jo (norbaiti): zorte txarra eduki.
Presia egittia alperrik dok, behiñ ura juan eta gero: Bere garaian egin behar ziren gauzak beranduegi egitea alferrik dela adierazteko.
