Oņatibiaren liburuak eta sistema erabili zituen euskara irakasteko.
-Eta zuk euskerazko eskolak emon zittuanian, aurretik ibilita zeozen euskeria erakusten? Planik edo libururik edo ezer bazeukatzuen edo?
-Ez, ez. Atzoegon nitzan ni, , eraņun egon nitzan Donostian eta zabaldu naban kajoi bat eta euskerazko zerak. Esaten naban: nik hau eman naban? Ze liburu ibilli naban? Eta honek danak nik erakutsi nittuan, nik honek danak?
-Zer zien? Orduan euskera baturik eta ez zegoen, ezta?
-Ez, baiņa "zu zara" eta "i aiz" eta. Ni hika sekula ez naiz ibili. "Hi haiz" eta, "hura da" eta "gu gara" eta "gu garenok", eta "gu joan giņan" eta. Hori danak neukazen, da-da-danak hantxe liburuan.
-Eta ze liburu jarraiketan zebein, bertako euskeria edo gipuzkuakua edo?
-Ez, hemengua.
-Bertakua, etxekua?
-Nik uste baietz. Singularra eta plurala eta horrek danak.
-Zuk zeuk eskolan erderaz ikasi zittuen gauzak hemen euskeraz erakusten?
-Ez, eskolak ez, horrek liburu batzuk zian, Oņatibia zan, Oņatibia uste dot zala.
-A, sistemia Oņatibiana?
-Bai. Gero aldatu in zittuen. Haura erretza (sic) zan, errez erakustekua.
-Eta hor zenbat denpora egon ziņan euskeria erakusten?
-(?)
-Baiņa kurso bat baiņo gehixao?
-Ez, ez.
-Hilabete batzuk?
-Bai.
Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peņalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.
Aiastiaerreka [Errekak]
Apatriz kalea [Kaleak eta plazak]
Aureliaenea [baserriak / Urruzuno]
Deba [Errekak]
Garagartzagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Izkuntza [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lizundiagoikoa [baserriak / Arriaga]
Olazarragagoikoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Santa Ana kalea [Kaleak eta plazak]
Urreategi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Euskeraz eingo zenduen.
—Bueno, euskerarena aipatuko dot ondoren, baiņa, bueno, txikitan eta bizitzako lehenengo urteetan euskera zan nagusi gure etxian. Gure etxian euskeraz hitz egiten zan. Baiņa arrebak… kalia zihero erdalduna zen, eskola erdalduna zen, eliza erdalduna zen, kuadrillak erdaldunak zian. Eta, orduan, poliki-poliki erdal mundu hori, erdal hizkuntza hori gure etxian ere sartzen hasi zan. Eta gurasoak ahalegina egin arren ez gendun lortzen erabat etxia euskaldun izatia, nahiz eta saritu edo zigortu. Baiņa... Azkenian kalia zan ufala, uholde haundi bat bezela, eta eraman gintuzten aurretik danok. Ezta? Dena den, nik usten dot mantendu gendula neurri batian euskera. [...]
Sallobente-Ermuaran auzoko Mokoroa baserriaren
atarian ateratako irudia, 1925 urte inguruan.
Ezkerretik eskuinera: Migel Arozena, Josefa Etxaniz,
Libereta Aranbarri eta Juan Egia.
Tergalezko soiņeko batzuk ibiltzen genduzen. Jaiko erropak hobiak izaten ziran. Basarrixan erropa bat ibiltzen gendun lanerako eta gero, kalerako, kanbixauta. Elgoibarren kalian erosten gendun erropia. Engrazianeko dendan, akordatzen naiz. Gaur Madalenan daguan botikaren onduan zaguan. Oiņetakuak, abarkak ibiltzen genduzen. Orduan erropa danak antzerakuak izaten zian.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
Gazte denporan bata batekin eta alpargatekin ateratzen giņan kalera eta domeketan beste erropa batekin. Igandeko erropak berrixenak eta polittenak izaten ziran. Erropak eta dana lan egitxen naban ugezaben dendan erosten gendun orduan.
Teodosia Iriondo Garate
Zapatak gitxitan usatzen ziran, ixa beti abarketak eruaten genitxun. Horrek ensegida apurtzen ziran, bihatzetan zulatu egitxen ziran. Eta gero berrixak bihar.
Mariano Elustondo Aizpiri
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ARDI GALDUA BEZELA IBILLI: Beti bakarrik, lagun-koadrilarik gabe, dabilenari esaten zaio. Ikus Uztarri bakarreko laguna izan.
DIABRU, diabrua: Elemento. Ikus Etsai sarrera.
GIRO EZ IZAN: Interj. Haber ambiente. Ezezko forman erabiltzen da. Ez da giro izango baztarretan!
KARRETERA, karreteria: Errepidea. Txitxarruan taillarra. Osea, Azkoitxiko karreteran tren zubixan, oiņ Alkortak bota dau, ba? Han zauan. Bidia ere bai.
ŅAŅAN EGIŅ: Haur. Jan.
TONTOLISTO, tontolistua: Espabilado, aprovechón que se hace pasar por tonto o despistado. Etxok, es, rondarik pagauko: tontolisto ederra dok hori.
Atzetik hartzera bialdu: Norbait antzarrak perratzera bidali. Kakatara bialdu ere bai. Ikus, halaber, Pikutara bialdu eta Popatik hartzera bialdu.
Etorri haundikua izan: Bertsotan puntuari legez heltzen diona izaten da etorri handikoa. Hortik kanpo, izan daiteke txantxei azkar eta egoki erantzuten diena ere.
Hitzian eta hitzian ere bai: etengabe. Lazkao Txikik hitzian da hitzian jaukan txiste-kolpia.
Leher eginda egon: Oso nekatuta egon.
Soroko zokorra baiņo sikuagua izan: Dirua gastatzea maite ez dutenei esateko.
