Plazan bandak jotzen zuen baina eurek nahiago zuten Kurutzetako erromeria. Aitak sarri jo ohi zuen soinua. Hainbat soinujole pasatu zen handik. Jose "Garagartza" esaten zioten aitari, baserriaren izenagatik.
- Eta hamen, plazan, bandia edo zera egoten zan?
- Bai, hamengua bandia baiña guri gehixao gustatzen zitzakun haura, soiñu txikixa ta, zeraua, enteniu be gehixao haura hau baiño ta. Gero, ba, geure aitta be juten zan ta... Ibili zien Patxo soiñojoillia, Goikon mutillak ere bai, Katalotza ere bai, gure aitta ere bai. Mordua pasau zan han, e? Soiñojoille mordua. Batzuk, ba, fallatzen zebenian, ba, beste bati diarra: ?Hi! Mesedez nere lekua kubridik ezin neike etorri ta?. Orduan gure aittari-ta ez [zixuen], haura pixkat zahartxuaua zan ta. Soiñua be zahartxuaua zaukan.
- Barrixa galduta...
- Berrixa harrapau ein ziuen ta!
- Zure aittak baeuken ezizenik? Bere izena zela zan?
- Jose Leiaristi Arrieta.
- Eta esan dozu bestia, Kata...
- Katalotza, Katalotza beste bat.
- Holako ezizenik ez eukan zure aittak?
- Ez. Gure aitta, `Garagartza´ esaten ziuen. Basarrixan... etxian izena zan Garagartza. San Lorentzo balleko Garagartza ta gure aittari esaten ziuen Jose `Gartza´, Jose `Garaartza´ esaten ziuen gure aittari. Jose Leiaristi iñok ere ez. Jose, Jose `Garaartza´ zan gure aittan izena.
- Lazaro `Itturri´...
- Hori Lazaro `Itturri¨ bezela da, Lazaro Untzueta da baiña Lazaro `Itturri´. Izen zan. Baiña holaxe dia. Gure aittak´e zaban Jose `Garaartza´, basarrixan izena esaten ziueben. Bai, holaxe dia.
Azkue (San Roke) auzoko Santsongoa baserrian jaio zen. Ama zuen bertakoa eta aita, berriz, Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrikoa. Bost urte zituela, familia osoa jaitsi zen kalera bizitzera, Kamiñorokoa etxera. Zortzi urterekin hasi eta 15 urtera arte Plaza Txikiko eskolan ikasi zuen. Aitak Alkortaren tailerrean egiten zuen lan, eta amak espartinak josten zituen etxean. Florenek 'Juaristi Hermanos' makina-erreminta txikien tailerrean ikasi zuen tornulari lanbidea. Gero, Danobat kooperatibara joan zen lanera, eta bertan jubilatu zen. Sallobente-Ermuaran bailarako Marigorta ("Maiorta") baserriko Teodora Elustondorekin ezkondu eta bi seme-alaba izan zituzten.
Aiastiaerreka [Errekak]
Apatriz kalea [Kaleak eta plazak]
Aureliaenea [baserriak / Urruzuno]
Deba [Errekak]
Garagartzagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Izkuntza [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lizundiagoikoa [baserriak / Arriaga]
Olazarragagoikoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Santa Ana kalea [Kaleak eta plazak]
Urreategi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Odeoian –Odeoia teatrua zan, zinia, ta– hor ere eitten zian noizbehinka, akordatzen naiz, konkursua eitten zan, euskerazko konkursua. Ni egonda nao han konkursuan. Ta han zeuan tribunala. Ba zeintzuk? Ba esan dizutena, `Plaentxi´, Felix Etxeberria, Pako Juaristi… ba enfin, pixkat, hor. Ta segun ze adin zakazun… 14 urtekuak ba galdera batzuk, 10ekuak beste hori… tal, tal, ta bestia. Ni akordatzen naiz aittak buruz erakutsi... "Hizkuntzak jakin arren zazpi edo zortzi, euskerak merezi du... " bueno, ez dakit. Bertso batzuk ikasi naban buruz eta han bota naban eta premixua eman zien.
—Eta euskerian lehiaketia zan?
—Bai, euskerian lehiaketia. [...]
Gurutze Gorriaren aldeko diru-bilketa batean
parte hartu zuten gazteak. Gutxi gorabehera 1920 urtea.
Illea moztu, txiki-txikittan amak egitten zigun etxian. Gero pixka bat nagusitzen giñanian pelukerixara juaten giñan. Agapitorena juaten giñan. Ez dakitt, errial bi edo eskatzen zigun; ez nago oso seguru.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Pelukerixak bazauden, baiña gu ez giñan juaten. Neri amak mozten zidan illia, hilbeheran. Nere anaixeri pelukerixetan mozten ziuen illia. Pelukero bat akordatzen naiz, Agapito. Gaur egun, Osoro zapaterixia daguan onduan zaguan, San Frantzisko kalian.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
Makillajerik ez naban hartzen. Egon, bazaguan, baiña neri arpegixa erretzen zitzatan.
Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALTZO, altzua: Regazo. Altzuan hartu umetxua, eta siaska kantuak kantatzen hasi jakon.
BODA, bodia / EZTEI, ezteixak: Guk, bixok, eman giñon semiari etxia. Eta bodia pagau, eta erregalua danari eureri eman giñon. / Eta gero bueltan bazkarixa. Lehen hala izate(n) zan, zapatu-domekan. Gero jentiari zerian, bueltan. Ezteixak esaten zitzakon, ezteixak, bodia. Ondo, soiñua nehikua behintzat eta.
FABOREZ: Mesedez. Mesedez ere bai. Mesedez eta faborez!: enfatikoa.
JIRA, jiria: 1. Egoera, ardura. –Eta, zure bizimodua zein da? Zein da basarriko jiria? –Basarriko jiran gauza asko dago, gauza askori begiratu bihar jako. / Lehen umiari titixa ematera, iñora. Etxian lenengo hamabost egun-hillabetian, auzora titixa ematera. Horixe do(k) pa lehengo zaharren jiria. 2. Fundamento. Hori da jiria, hori, dabizuna! (=txatxaria)
MUTILKOSKOR, mutilkoskorra: Eta hónek ere, ba, artian mutilkoskorrak ziran. / Bueno, mutill koskorretan, sartuta an. Juten giñan mina-zulora; linterniakin jun, eta hauraxe ikustera.
SASOI/-E, sasoia: 1. Garaia, sasoia. Sasoian kerixak: Gauza bakoitzak bere sasoia, garaia duela esateko erabiltzen da. –Zeiñek bota juan bertso berde hori? –Mendaroko gazte batek. –Sasoian kerixak! 2. Osasun ona, indarra. Hori dok, hori, sasoia! Nik hire sasoia baneu... Sasoian egon, sasoiko egon.
Artaburua baiño buru haundixagua euki: Buruhandia denagatik esan ohi da.
Egixa biribilla izan: Benetako egia.
Hamaika holako ikusteko jaixuak gara!: Gauza benetan arraroak, harrigarriak ikusten direnean erabiltzen da.
Kitto: ... eta kitto!: Gauza bati amaiera behin betikoa emateko esaten da. Ari dittuk pixkat ihartzen, eta ihartzen diranian, danak jaurtiko jaittuat, eta kitto!
Potrojorran egon: Lanik egin gabe, gora begira dagoenagatik esaten da, kukuari begira dagoenagatik.
