Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Pilota eta atletismo zalea zen

Kirolzalea izan da beti Felix, baina erromeria edo dantza zalea ez. Herri arteko pilota txapelketetan jokatutakoa da Felix. Arriola IV binakako bikotekidea izan zuen. Atletismoan ere jardundakoa da.

-Lanaz aparte eta ikastoliaz aparte eta euskeriaz aparte, erromeixak eta?

-Ez, ni erromeixan-eta oso motza izan naiz. Ez dot sekula dantzarik ein. Ta emakumietan ez nintzan atrebitzen arrimatzen. Osea, ez dot euki... Orduan bai, berbenia eta esaten zeben orduan; igual halako lekuetan berbenia zeuala eta; ni sekula ez nitzan joaten iñora. Nik korrika, bazeuan korrika apostua edo premixuak edo baldin bazauden, korrika edo pelotan edo. Arrasaten eta jokatuta nao ni praka zurixekin, e!

-A bai?

-Arrasaten eta Arretxabaletan. Eibarren ere bai; Deban ere bai.

-Kontxo. Profesionala ez.

-Profesionala ez.

-Fermin ibili zan profesional.

-Fermin bai, Fermin bai.

-Zu herri arteko txapelketetan eta?

-Bai, bai. Deban. Astelehenan'e bai. Ta Arrasaten jokatu naban gero munduko txapeldun izango zan batekin jokatu naban parejia. Arriola Kuarto. Debuta zan harena, haren debuta; neuk eruan naban haura Arrasatera.

-Zu aurrian edo atzian?

-Ni atzian. Ezkerrik ez nakan. Eskumiakin bakarrik eitten naban pelotan. Ta Arrasatera junda nao korrika eittera ere. Campo de Maala ez zan lehen?, Maala. Ba haraxe. Kontratauta, e, hamendikan ez dakit sei lagun edo jun giñan korrika eittera, jabalinia botatzera, ez dakit ze eittera. Ta bero bat bazeuan Arrasaten! Kanpo fubola Maala.

Felix Etxeberria Larrañaga (1926)

Sallobente-Ermuaran auzoko Parapan baserrian jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama, berriz, Azkoitiko Madariaga auzoko "Luarixe" (Luberiaga) baserrikoa. Zortzi anai-arreba ziren, bera laugarrena. Zortzi urterekin hasi zen eskolan, baina hamaikarekin utzi egin behar izan zuen etxeko lanak egiteko. Hamalau urterekin peoi lanari ekin zion Eibarren; gero Orbea bizikleta lantegian eta Elgoibarko Sigman ere jardun zuen. Elgoibarko Jarbe lantegian doitzaile lanbidea ikasi zuen. Bertan bederatzi urtez jardun ondoren, lantegiko beste hamasei langilerekin Danobat makina-erreminta lantegi berria sortu zuten, geroago kooperatiba bihurtuko zena. Euskarazko klaseak hartu eta eman ere egin zituen, harik eta beste lagun batzuekin Elgoibarko Ikastola sortu zuten arte. Urtebete geroago, Elgoibarko Izarra euskara elkartea sortu zuten. Lolita Canales elgoibartarrarekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aldazgain [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Armuetaberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Belarretaberri [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Erretsundi kalea [Kaleak eta plazak]

Ibarrenea [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Kortaberritxo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Momiolaerreka [Errekak]

Pelisen borda [baserriak / Urruzuno]

Ugarroa [baserriak / Azkue (San Roke)]

Zirarda (Ziarda) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Marxen ondoko errebisionismoa (Gotzon Garate) — 1974

Sala de fiestas Gautxori

Elgoibarko elkarteen lehendakariak Alkatearekin — 1975

Mintzamena lantzen 1 — 1980

Martin Txilibitu — 1967

Eskuorria

Lekukotza

berriatua — Angel _Ugarteburu Meabebasterretxea Berriatua (Bizkaia) (1942)
Elgoibarko bertso eskolako saioak, txapelketak...

Urtero halaxe. Astero klasiak eman. Pasatzen dana, klaro, ez gendun mugarik jartzen. Ta, orduan, jente asko apuntatzen zan ta askotan bertso-eskola baiño gehiago guarderia bihurtzen zan. Esan nahi dot umiak danak... eta danakain bertso-mundua... Ta ze eitten gendun? Ba kantuak ikasi. Zeranak, Bilintxek kantatu zittuenak, “Triste bizi naiz eta hilko banintz hobe” eta bestea eta… edo Txirritak kantatutako besteak eta… holan, bertsoak ikasi eta ikasi. Gero, gaiñera, Dorronsorok urte horretan talde bat alkartu giñan komeni zalako bertsoak ataratzia bere musika eta guzti, herriko tradizioan zeuden bertsoak, memorian zeudenak, eta baita ere Antonio Zabalak Hauspoan bildutako hoiek eta. [...]

Elgoibartarren esanetan


Sallobente-Ermuaran auzoko Mokoroa baserriaren
atarian ateratako irudia, 1925 urte inguruan.
Ezkerretik eskuinera: Migel Arozena, Josefa Etxaniz,
Libereta Aranbarri eta Juan Egia.

Tergalezko soiñeko batzuk ibiltzen genduzen. Jaiko erropak hobiak izaten ziran. Basarrixan erropa bat ibiltzen gendun lanerako eta gero, kalerako, kanbixauta. Elgoibarren kalian erosten gendun erropia. Engrazianeko dendan, akordatzen naiz. Gaur Madalenan daguan botikaren onduan zaguan. Oiñetakuak, abarkak ibiltzen genduzen. Orduan erropa danak antzerakuak izaten zian.

Juliana Zubizarreta Gurrutxaga

Gazte denporan bata batekin eta alpargatekin ateratzen giñan kalera eta domeketan beste erropa batekin. Igandeko erropak berrixenak eta polittenak izaten ziran. Erropak eta dana lan egitxen naban ugezaben dendan erosten gendun orduan.

Teodosia Iriondo Garate

Zapatak gitxitan usatzen ziran, ixa beti abarketak eruaten genitxun. Horrek ensegida apurtzen ziran, bihatzetan zulatu egitxen ziran. Eta gero berrixak bihar.

Mariano Elustondo Aizpiri

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ARDURA IZAN: DIO aditza. Importar. Neri eztitt ardura.

DI-DA: Onomat. 1. Zerbait gogor jotzearen onomatopeia. Di-da, jo juan burutik behera. 2. Azkar, berehala. Oiñ ez, oin kotxia hartu, eta di-da juaten da jentia. Eta oin sikiera, kotxiakin juten zara, eta di-da ekarri medikua.

GITXI: Gutxi. Gutxi ere entzuten da, baina nagusi da gitxi. Ibili naban nik haura automobilla, denpora gitxixan, baiña ibili naban. Ezta gitxiagorik ere!: Nik eztot pentsatzen zahartu naizenik. Ezta gitxiorik ere! Ni txabalito bat sentitzen nok.

KARTA, kartia: Kartia egin: Escribir (enviar) una carta. Eta gero pasau zan gerra hori, eta gero, ezkondu ta gero, ez zi(d)an, ba, kartia eiñ!

OBATU: DIO aditza. Obatu egixok horri, kalera, baiña hillian behiñ, ferixara ihes egiñ aurretik. Oratu ere bai.

TOPAU: DU aditza. Aurkitu. Encontrar. Baita BILLAU ere. Caracasen, jentia dana dirututa, baiña lelengo jun tzianak ez zeben topau, harek ez zeben ezer ere topau. / Hor eztot topatzen alderik.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Asto zurixa allegau: Logurea iritsi. Allau al da asto zurixa, umia? Ikus Txomin(txo) etorri.

Eguzkixa nora, zapixak hara: Komeni denaren arabera jokatu.

Hari batekuak izan: Oso antzekoak izan. Mikel eta Patxi hari batekuak dittuk bixak.

Kukuak jo (norbaiti): Zorte ona izan.

Praketan sartu eziñik ibilli: Estar ufano, orgulloso.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Diru biltzeak
Arpidiak.— El Día, 1933-07-02 | Mirentxu
Kirola - Herri kirolak
Deun Kepa baleran.— Euzkadi, 1936-07-17 | Aixerixa
Kultura - Literatura
Olerkiak.— Euzkadi, 1931-07-29 | Aixerixa
Politika - Ekitaldiak
Itxaldi aberkoia.— Euzkadi, 1932-02-04 | Atxolin
Erlijioa - Kongregazioak
Luistarrak.— Argia, 1934-07-01 | Ixaka, Mirentxu


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala