Aitonari esaten zioten 'Maketua'. Karretero ibiltzen zen, Errioxara-eta egiten zituen atzera-aurrerak, eta erdarakadak botatzen zituen bueltan, eta hortik ezizena. Ez zuten ezagutu, eta argazkirik ere ez dute.
.Aittari "Maketua" esan dozue deitzen zotsela. Zergaitik? Nundik zetorren?
Agurne:-Ba. Aittittagandik.
-A, aittittagandik zetorren...
Agurne: -Aittittari esate ei ziuen Maketua; eta ez genduan ezautu aittitta, e... Pena bat dakat nik...
Nati:-Berrogeta urtiakin hil zan, oso gazterik. Berrogeta zortzi urtekin edo.
Agurne:-Baiņa pena bat dakatela erretratua ez eukitzia...
-Aittaittak ez zaukan erretraturik bat ere. Eta ez dou ezautu aittitta.
Agurne:-Ta ibiltzen ei zan probetan eta hola. Baiņa ez dakau. Penia dakau, e. Eta gero hari esaten zioelako ba gero guri aittari esaten zioen, eta gero guri...
Nati:-Bai, baiņa harena izan zan, lehen 'burdi haundixa' esaten zakona, hartzen zaban ardaua Riojan eta itxuria ekartzen zaban burdi haundixan; eta han erderaz. Eta gero hona etorritta ere, nola zan pixkat txistosua, ba hamen ere erderakadak, eta jarri ziuen ba "Maketua". Eta gero gu ba aurrera segidu dou.
Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.
Aizpizkarbekoa [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Aranbeltztxiki (desagertua) [baserriak / Urruzuno]
Azkue (San Roke) [Baserri auzoak]
Ekaitzerreka [Errekak]
Goenaga [baserriak / Azkue (San Roke)]
Juanategiko txabola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Madarizurieta (Mausitxa) [baserriak / Arriaga]
Orubeazpi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Silua [baserriak / Arriaga]
Urruzunotxiki (Laia) [baserriak / Urruzuno]
—Zuk esan dozu lehen zuek umiak ziņazienian oso erdeldunduta zeuala Elgoibar. Zeintzuk dia horren arrazoi nagusixak? Bueno, bai, debeku horrek eta holako... eskolia oso erdelduna zalako edo kokapenagaittik, pasoko herrixa zalako edo...?
—Nik usten dot... horrek danak du... Arrazoiak hoiek danak dia, e. Gerra ondoren aurretik immigrazio haundia izan gendun, baiņa dana ez dao horri leporatzerik. Elizak bere eragina izan zun nahiz eta gero apaiz batzuk ez dakit zer ezkutuan. Erregimen totalitario horrek jarritako eta oin esandako araua, debekatuta zegoela eta, gaiņera, paisajetik euskera kendu behar zala: kale izenak-eta gaztelania hutsez, kanposantura joan eta han ere gaztelaniaz hutsez izan behar zuela. Elizak. [...]

Sotera Zubiaurre eta bere ama, Sotera Garitaonaindia,
Usetxe baserriko askan. 1929 urtea.
17 urtekin erten naban estraiņekoz nere basarrittik zerbitzera. Olasarte basarrixan izan nitzan. Nere ahizpa hantxe zaguan, baiņa Movillasen fabrikan kolokau zan eta basarrixa laga zaban. Eta lagatzerakuan ni jun nitzan zerbitzera hara, beste bat topau arte. 18 hilabete egin nittuan han. Beste bat topau zabenian Aitz-Bizkar basarrira bueltau nitzan. Gero Eibarren zerbitzen egon nitzan gerra denporan. Orbea alkate zanaren etxian egon nitzan, eta 14 duro hilleko irabazten naban. Aberatsak ziran eta fabrika haundixa zauken, Beistegi Hermanos fabrikaren aldamenian. Oso jai egun gutxi izaten nittuan nik orduan, eta kaleko neskeri esaten niuen nik ere nahi nabala kalian ibilli, baiņa ezin naban. Eibarren egonda, gerria hasi zan, eta Orbeatarrak bildurrez ibilli ziran, alkate karlista zan seņoritua-eta. Aitz Bizkar basarrira bueltau nitzan berriro.
Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea
Sigman emakume askok egitten zaban lan, makiņak probatzen, montajian edo lan txikixak egitten, torlojuak lotu eta askatu, adibidez. Igual, gizonezkuak baiņo azkarraguak izango ziran eskuekin.
Juan Lariz Garate
Lehen nagusixentzat zaguan errespetua askoz handixagua zan gaur baiņo. Aittak esaten bazaban zeozer, egiņ egiņ bihar. Ni ez naiz akordatzen amak sekula jo ninduanik, baiņa aurpegi serixua jartzen baldin bazaban... errespeto handixa zauan.
Juliana Irizar Goiburu
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ARGIXA BOTA: DU aditza. Encender la luz.
DINDIRRI, dindirrixa: Moquera, moquillo. Sudurretik dindirrixa daixola dabil.
GIZUR-POLTSAS IZAN: Gezurti handia izan. Gizur-poltsas haiz.
KASIK: Ia. Arratekua? Ondo. Arratekua kasik hobeto (Euskadi Irratikua baiņo).
OINGOZ: Por ahora. Ez du tradiziorik gaur egun entzuten den momentuz-ek.
TRABES, trabesa: Apostua. Pelotan-eta egiten den apostua.
Aittaren batian: Azkar, berehala. Aittaren batian amaittuko dogu lan hau.
Bota ahala jardun (eurixa): Euria gelditu gabe, ugari ari duenean esan ohi da. Eurixa bota ahala ari dok! Baita hau ere: Goixan-behian jardun (eurixa).
Goixari eutsi: Animoak emateko. Eutsi goixari, motell! Pasauko jak eta ratxa txar hau!
Kajatik ekarri: Ume bat umezurztegitik ekarria dela esateko. Kajatik ekarrittako umia dok hori.
Ondo etorri: Ondo konpondu. Andra-gizonak igual ondo etortzen eztiranak ero, pixkat gizona tosko samarra dana ta euren arteko kasuak daukazenak.