Frontea Elgoibarren egon zen bitartean, Pepita Mutrikun egon zen. Anaia gaztea eta biak Elgoibartik Mutrikura bakarrik joan ziren. Mutriku baketsu zegoen egun haietan.
-Eta zuk orduan gerra denpora dana pasau zeen Motrikun?
-Hiru hillebete, azkenak. Hemen frentia nola zauan eta kaiņonazuak hasi zianian herrira, orduantxe bueno, ale! Gogoratzen naiz ba, ni hamalau urte, eta nere Antoniok ba hamaika edo. "Aillegatzen zeatenian diar ein, e!" Ze diar ein, telefonoik ez [geunkan] eta. Ze diar eta ze kuento. Baiņa aittak esan zian: "Deban artuizue auto zurixa". Ondarruako autuak zurixak zian. Auto zurixa. "Eta geatu Mutrikun eta gero badakizu basarrirako bidia ta ale jun". Nik oin esaten dot, ze trankil.
-Hamalau urtekin.
-Hamalau urtekin eta bestia hamahiru urtekin eta ale! Eta horraittiokan hurrengo domekan etorri zan aitta, aber ondo geunden edo. Telefonorik ez zauan eta, zela abixauko genduan ba?
-Topau zeben etxioi?
-Bai porzierto! Topau genduan, bagenkixan bidia.
-Eta Motrikon ze giro euen? Ez euen gerrarik?
-Han ez zeuan ezer, ezer, ezer ere ez. Ha ez zeuan.
-Militarrik be ez?
-Ez, ez. Baserrin baten Bizkai aldera. Zegattik eze hor zeuan frentia, Markiņa eta Elgoibar bittartian Kalamuan. Baiņa han ezer ere ez. Enee. Gogoratzen naiz nere aittaitta artua zertzen, eta "Ba esan debe Elgoibarrera bota dittuela batzuk". " Eta?" "Ez dakixe ba ezer ere ta. Han barkua egon dala han parian eta. Barko haura datorrenian ba..., etorriko da hurrenguan ere ta". Itsasua ikusten zan, barko bat etortzen zanian, seguru esaten zaban eta. Ez dakitt ipuiņak zian ala zer zian, baiņa.
-Basarri horretatik ikusten zan itsasua?
-Bai, itsasua ikusten zan.
San Ignacio (gaur Trenbide) kaleko 7. zenbakian jaio zen, tren-geltoki ondoan. Tren-geltokiko taberna zuten etxeko beheko solairuan; "Mozkotenekua" izenarekin ezagutu zen taberna. Aita Errosario kaleko "Mozkotenekua" etxekoa zen eta ama Mutrikuko Olatz auzoko Abeletxe baserrikoa. Bi urterekin hasi eta hamalau urtera arte eskola publikoan ikasi zuen. Kontabilitatea ikasteari ekin zion Eibarren, baina gerraren hasierak eten zituen ikasketok. 1941. urtean familia osoa birraitonak izena eman zion etxera joan zen bizitzera, Errosario kaleko "Mozkotenekua" etxera. 50 urtez berak kudeatutako mertzeria-denda izan zuen etxean. Gerra denboran Francoren armadak elgoibartar biren kontrako “juicio sumarísimo”a nola egin zuen eta epaitutako biak non hil zituzten kontatzen du. Antonio Perez de Aguado gasteiztarrarekin ezkondu zen "Mozkotenekua" etxera. Bi seme ditu.
Altzolatorrea (Olaetxea) [baserriak / Altzola]
Arregitorre kalea [Kaleak eta plazak]
Berazaluze [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Ertzil [baserriak / Urruzuno]
Irabaneta [baserriak / Arriaga]
Larrabe [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Oanagusi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Sallobente [Industrialdeak]
Uparitzagagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zubizarreta [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
—Bueno, ez zatzu akordaitten zuri beste hola anekdotan bat edo… zure teatro, teatro istorixak eta…
—Ni teatrora apuntadora...
—Ondo pasauko zenduen zuek […]
—Beti apuntadora eoten nitzan ni, e?
—Apuntadora? Han zerien sartuta?
—Bai. Artistia gizona zan. Ni, ni txabolan sartuta apuntatzen, txabolan.
—Zure gizona beeuen teatro mundu horretan?
—Gizona?
—Bai. [...]
Aita Agirreko eskola zaharra. XX. mendearen hasieran.
Ni ez nitzan jun eskolara. Bakarrikan andra zahar batena jun nitzan eta han ikasi naban dotriņia. Besterikan nik ezer ez dakitt. San Lorentzon bazaguan eskolia gizon txiki bat egon zan maixu, kanpotik etorrittakua eta eskolako ganbaran egoten ziran danak, neska koxkorrak eta mutil koxkorrak, danak alkarrekin.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
Hamar urtekin jun nitzan lehenengo aldiz eskolara, hamaika urte arte. Gero esnia kalera eruaten genduanez, bide batez, kalian hasi nitzan Don Erasmoren eskolan. Baiņa komulgau nitzanian, kanpora. Don Erasmo zan maixua, eta gaur egun Armueta karnizerixia daguan tokixan zaguan eskolia. Lelengo San Lorentzoko eskolan egon nitzan eta gero kalian. Ume mordua juntatzen giņan orduantxe eskolan, 50etik gora bai. Maixua Txanbolinen aittita zan, Silivestro Ansola. Dotriņia, letzia, idaztia... ikasten gendun hantxe. Kontuak eta itxen nik ez naban ikasi. Baserrixan beti egoten zan lana animalixekin, eta etxeko gaztiena nitzanez, holako txutxerixak nik egitten nittuan. Beste prioridade batzuk zauden orduan.
Mariano Elustondo Aizpiri
Nik eskola publikuetan ikasi naban Aita Agirre plazan. 14 urtera arte. Publiketan urte birekin hasi nitzan, lehenengo parbuluetan eta gero, 6 urterekin, gora. Behian, edifizio berdiņian, parbuluak zaguazen. Gero, 14 urterekin, Eibarrera jun nitzan kontabilidadia ikastera. Ordubete egitten gendun egunian, jun ta etorri egitten gendun. Urtebete edo egongo nitzan Eibarren ikasten. Akademia baten ikasten naban. Trenian juten giņan. Orduan Eibarrerako biajia 45 zentimo izaten zan: jun eta etorri.
Rosa Unzueta Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AZAL, azala: Azal lodixa euki: ĢTener mucho morroģ.
ENTENDI(D)U: DU eta ZAIO aditza. Ulertu. A(d)ittu ere bai, nahiz gutxiago. Gauza asko entendiu, baiņa tartian taka-taka hitz batzuk, ez. / Neri baiņo gehixago entenitzen jako, gaiņera, andriari pelotia. / Euskera batua, nik beti enteniu juat.
HARTU: DU aditza. Acoger. Ez, danian gu ondo hartu gaittue oiņ artian.
KRIATERIXA, kriaterixia: Servidumbre. Eta gu egoten giņuan be(de)ratzi lagun inguru ero kriaterixia, harek jun arte.
PARE: Konparazioak egiteko postposizioa. Zoruan pare ibilli zan gure laguna.
TXORO, txorua: Chiflado, insensato, imprudente. Bai, hor ibiltzen da txakurra, txoruan moduan. Iņok eztio ezer eitxen, baiņa zaunketan jartzen da iņor etortzen danerako.
Baztarrak nahasten ibilli: Endredatzen ibili. Oiņ ere etorri aiz baztarrak nahastera?
Eztula eta dirua ezin dira ezkutau: Nahi izanda ere, ezkutatu ezinekoak dira bi horiek: beti geratzen dira agerian, lehenago edo geroago.
Ipurdixa garbittu: Lausenguetan ibili.
Minia izan: Ser un chollo. Beitxu dok, zelako edarki? Joe, hau minia dok! Eta minia dok eta
Txakurranak esan: Sekulakoak esan.
