Usatorre baserrian taberna zegoen, eta han egiten zituzten erromeriak jaiero. Eibartik etortzen zen soinujolea. Garizuman ez zen erromeriarik egoten.
-Hamen erromeixak eta, nora joateko ohituria zeukazuen?
-Erremeixara? Usatorrera. Usatorre.
-Usatorre basarrixan bertan?
-Usatorren tabernia zauan. Soziedadia ein zaben aurrian, zera, pabilloia in zaben zerian eta tabernia ipiñi zaben.
-Zuek gaztiak ziñein?
-Bai. Hamasei urtekin [abixara?] uste dot hara joaten giñan.
-Eta han soiñua edo egoten zan?
-Etorten zian hor Eibar aldetikan eta. Eibartarrak, soiñojoteillia Eibartik etorten zan. Edozenbat Bizkai aldetikan eta. Nundik ez.
-Baiña hori jaiero?
-Neska mordua zauan orduan!
-Jaiero etorten zien?
-Bai, bai, beti, beti.
-Eta gero beste herri edo auzo batzutako jaittara be joateko ohittura bazeukatzuen?
-Bai, bai. San Migelera ere bai San Migeletan eta, baiña ostian hola jaiero Usatorrera. Jaiero, bai. San Pedron bai, sasoe baten eitten zan, ez dakitt noiz izengo zan. San Pedron igual Garizuman izengo zan. Zegatik eze akordatzen jata ni arpegixa tapauta harrapau ta zein dan ezautzen-ta elizpian da-ta, baiña haura izengo zan, Garizuman izengo zan hori. Orduan ez zan ba erremeixak egoten. Oingo moruan Garizumako sasoian. Ezta pentsau ere ez. Eta orduan ere ba jaixegunian erten ein bihar gaztiak norabaittera eta.
Arana baserrian jaio zen. Sei anai-arrebatatik bigarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama auzoko Goikoetxe baserrikoa zen. Arana baserria Elgoibarko mojena izan zen harik eta liberalak karlisten aurkako gerra irabazi eta kendu zieten arte. Baserria salgai jarri eta Pedroren aitonak erosi zuen. Zortzi urtetik 12ra arte auzoko eskolan ibili zen, dotrina baino ez zuten ikasi. 12 urterekin Eibarrera eramaten zuen esnea astoan, bezeroei banatzeko. Soldadutzan Asturiastik Ebrorainoko frontetan borrokatu zuen. Arana baserrian eman du bizitza guztia. Eibarko Gorosta bailarako Altzubarren baserrikoa zen Petra Iriondorekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.
Akei [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Arandiakoa [baserriak / Altzola]
Balentxi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Elordi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Goikoerrotako zubia [Zubiak]
Juaristiaundi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Makibar [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Otaerrota [baserriak / Urruzuno]
Soroarterreka [Errekak]
Urteaga (Urtia) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Hor Elgoibarko institutuak, gaiñera, suertia izan zuen. Garaitsu horretan, 79an, sortu zan hemen artian ez Eusko Jaurlaritza baizik eta Consejo General eztakit-zer –holako izen bat zuan– eta horrekin batera hasi zan “euskal” ikuspuntutik eskolak eta institutuak montatzen. Eta hemen bi pertsona ibili ziran nahiko fuerte, apustua egin zuten Donostia aldian honeako, eta izan ziran Mari Karmen Altzueta eta Xabier Mauleon. Eta habek ez dakit berez ze entidade administratibo –ze izen– jarri zioten, baiña Gipuzkoan Elgoibarko, Hondarribiko eta Hernaniko institutuak nolabait ere “instituto piloto” modura izendatu zituzten. [...]
Sallobente-Ermuaran auzoko Mokoroa baserriaren
atarian ateratako irudia, 1925 urte inguruan.
Ezkerretik eskuinera: Migel Arozena, Josefa Etxaniz,
Libereta Aranbarri eta Juan Egia.
Tergalezko soiñeko batzuk ibiltzen genduzen. Jaiko erropak hobiak izaten ziran. Basarrixan erropa bat ibiltzen gendun lanerako eta gero, kalerako, kanbixauta. Elgoibarren kalian erosten gendun erropia. Engrazianeko dendan, akordatzen naiz. Gaur Madalenan daguan botikaren onduan zaguan. Oiñetakuak, abarkak ibiltzen genduzen. Orduan erropa danak antzerakuak izaten zian.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
Gazte denporan bata batekin eta alpargatekin ateratzen giñan kalera eta domeketan beste erropa batekin. Igandeko erropak berrixenak eta polittenak izaten ziran. Erropak eta dana lan egitxen naban ugezaben dendan erosten gendun orduan.
Teodosia Iriondo Garate
Zapatak gitxitan usatzen ziran, ixa beti abarketak eruaten genitxun. Horrek ensegida apurtzen ziran, bihatzetan zulatu egitxen ziran. Eta gero berrixak bihar.
Mariano Elustondo Aizpiri
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
BAKAZIO, bakaziuak: Oporrak. Ni lanian hasi nitzan bueno, ze esango (d)izut, bakazio batzuetan, hor basarri baten, tiua hangua san da. Barkazio aldaera ere bai.
ERRALDE, erraldia: Pisu unitatea, 10 libra. Burla moduan esaten zaie pisu handia ez dutenei: Zenbat erralde izango dok, ba, haura!
HERAÑEGUN: Herenegun. Anteayer. Gero, San Lorentzora ere juten gaittuk batzuetan. Herañegun San Migelera, eta hurrengo San Pedro aldera igual da, holaxe. / Eta miñaldixak! Herañuan gau guztian ixa lorik enaban eiñ.
LAGUNTASUN, laguntasuna: Laguntza. Ayuda. Zenbat taller jun da Elgoibartik kanpora? Hori ere penia izen da. Zeatik da hori? Fazilidaderik ez, laguntasunik ez, entenitzen dozu? / Piñuixekin gaur laguntasun haundixa jaukek basarrixan. / Bihar dabanari laguntasuna ematia haundixa da.
PATS: Izerdi patsetan: Izerditan blai.
UDAGUEN, udaguena: Udazkena. Udazkena erabiltzen da gaur egun gehiago. Lehenago, garixa ta ereitte zan sasoi haretan, julio aldia izaten zan. Gaur, en kanbio, hori eztago, eta udaguen aldian egoten da lanik gehixen kasikan.
Banego, banitz, banu ... horrek anai asko dittuk: Behin zerbait pasatu eta gero, hipotesiak egiten ibiltzea alferrik dela adierazteko erabiltzen da.
Ezeren aztarrenik ez izan: Ikus Arrastua hartu.
Iñoren begixan zakarrak haundixaguak ikusten dira: Norbere akatsak ikusi ez, eta besterenak ikusten dituenari esaten zaio.
Lumatu (ga)beko txorikumia izan: Zerbaitetarako gazteegiak direnengatik esan ohi da.
Txahalan moduan jausi: Kolpetik erori.
