Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

"Gabon jaixetan" kanta (1)

"Gabon jaietan" kanta.

1

Gabon jaixetan etxera joanda

lendabiziko berbia

ama etortzen jata atera

hemen da nere semia,

Bilbo aldetik irabazian

pasa da urtebetia,

honek dirua ekarriko dit

badaukat esperantzia.

Ez dezu euki espero txarra

neure amatxo maitia.

2

Amai atzera kontestau bihar

neuk daukat asko penarik,

Bilbao aldetik aspaldi hontan

ez degu irabazirik.

Patronalak ere karuak eta

erdixok lanik gaberik,

trena pagauta etxait sobratu

txakur txiki bat besterik,

hobe zenduen ein ez bazendu

neure moduko semerik.

Maria Ormaetxea Iñarra (1916)

Eibarko Iraegi baserrian jaio zen, zazpi anai-arreben artean. Ama bertakoa zuen eta aita Aramaioko Kerizti baserrikoa. Bertso kantaria izan da bizi guztian, aita Julianek irakatsita. Hogeita hamar urte zituela, Elgoibarko Aizpizkarbekoa baserrira ezkondu zen, bertako Casto Agirregomezkortarekin. Hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Altzolako zubia [Zubiak]

Arrateko ama [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Beoainerreka [Errekak]

Errotatxobekoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Ipintza [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Landa [baserriak / Urruzuno]

Nafarmendi (Lapramendi) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Sakoneta (Lauko) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Uparitzagaberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zubimendi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Tekniko-industriak hiztegia (erdara-euskara) — 1976

Estatua baten historia (Hasier Etxeberria) — 1988

Trinitateetako umeen danborrada — 1975

Lurgabe / CDa eta diska — 1969

Umeen-deia — 1971

Kristau ikasbidea bertsotan — 1950

Lekukotza

elgoibar — Itziar _Ajuria Garate Elgoibar (1924-2023)
Gerragatik eskola urte bat galdu

—Zenbat urte eskola aurrian?

—Seirekin uste dot ateratzen giñala. Bai.

—Gero ya haundixen eskolara?

—Gero goixan zerian, hor oin Padre Agirre da baiña behian zeuden parbuluak eta goixan lelengo mailla edo, hamalau urte arte. Gero guk galdu gendun, hamahirutik hamalaura galdu gendun gerriagatik urtebete, kurso bat. Eta gero utzi ziguten guri hamabost urte arte. Urte haura galdu gendulako gu egon giñan hamabost urte arte.

—Eta orduan zuk justo hamabi urte gerria hasi zanian.

—Bai, hamabi urte. [...]

Elgoibartarren esanetan


Joan den mendearen hasieratik hona,
gure herrian izan dira antzerki talde afizionatuak.

Odeoira zartzuelak, antzerkixak... etortzen ziran. Ondo zaguan Odeoia. Antzerkira ere juten giñan, batez ere, musikia zaguanian. Kantante batzuk ere etortzen ziran.

José Gurrutxaga Ondartza

Odeoira juten ziran antzerki-konpañiak ikustera juten giñan. Antzerki obra haretatik goguan daukadaz «Las chicas del tren» eta «La tabernera del puerto». Gizona eta bixok normalian Odeón zinera juten giñan, han antzerkixak jartzen zittuelako. Antzerkixa berdin etortzen zan eguastenian edo domekan.

Teresa Aginaga Madariaga

«Las Chicas del Tren» ere egon nitzan ikusten. Oiñ hori ez da ezer, baiña orduan ba... 1950eko hamarkadan izan zan hori, Odeón zinia inaugurau zanian edo. Nahiko egun izan zan karteleran, eta danetan toperaiño beteta. Umieri ez ziuen sartzen lagako, baiña herriko nagusi guztixak hantxe izango giñan. Espektakulua! Ba artista onak ziran, emakume edarrak....

Ramon Maiztegi Iriarte

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


APUR, apurra: Lo poco. Eta eskolan ere zeozer ikixi genduan. Ikixi genduan apurra, ahiztu.

DESTINO, destinua: Destino.

GERO: Cuidado que, mira que. Abisuak adierazteko interjekzioa: Argi ibilli, gero, e!

KARGU HARTU: DIO aditza. 1. Bere buruari: Bere burua zaindu. 2. Beste norbaiti: Erantzukizunak, kontuak eskatu. Eta nagusixari, zeiñek hartuko dio kargu gaizki agintzen dabanian?

NOLA: Nola ... –(e)n: Kausazko perpausak osatzeko lokailua: Baiña gero, nola giñan gaztenak, etxera etortzeko azkenak. Zela-rekin ere bai. Ikus ZELA sarreran.

TONTO/-A, tontua/tontia: Tonto / -a.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Atzetik hartzera bialdu: Norbait antzarrak perratzera bidali. Kakatara bialdu ere bai. Ikus, halaber, Pikutara bialdu eta Popatik hartzera bialdu.

Etorri haundikua izan: Bertsotan puntuari legez heltzen diona izaten da etorri handikoa. Hortik kanpo, izan daiteke txantxei azkar eta egoki erantzuten diena ere.

Hitzian eta hitzian ere bai: etengabe. Lazkao Txikik hitzian da hitzian jaukan txiste-kolpia.

Leher eginda egon: Oso nekatuta egon.

Soroko zokorra baiño sikuagua izan: Dirua gastatzea maite ez dutenei esateko.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Soldaduzka
Euzko gudariak.— Euzkadi, 1936-08-29 | Aixerixa
Kirola - Mendia
Mendigoizale saritua.— Argia, 1935-04-14 | Ixaka, Aberri
Kultura - Zinema
Abertzaleak.— El Día, 1930-11-06 | Aberri
Politika - Hauteskundeak
Auteskundiak.— Euzkadi, 1936-05-03 | Aixerixa
Erlijioa - Kongregazioak
Gogo jardunak.— Argia, 1936-03-08 | Mirentxu


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala