Txerri batek 17 ume egin zituen. 14 ume hazi zituen amak, eta beste hirurak auzoko andre batek biberoiaz.
- Ta oindiok iñok ezautu ez dabana, txarri batek hamazazpi ume in zittuan han. Ez dabala iñok ezautu hori? Hori Sansonguan.
- Hamazazpi.
- Hamazazpi ume txarri batek.
- Kabittia be tripan.
- E?
- Kabittia be tripan.
- Ta hazi... hazi ta, hazi ezin. Hamalau titi dakaz txarrixak ta hamazazpi ume... Hiru sobrau zian ta Errieingo andriai eman ziuen, amistadia zauken ta. "Hi, nahi badon /nahibon/, bestela akabau ein bihar jittunau ta". "Ez, ekarri! Nik biberoiakin" ta biberoiakin primerakuak hasi zittuan harek.
- Hiru txarrikuma?
- Hiru. Ta hamalau hasi zittuan berak txarrixak.
- Amiak.
- Amiak.
- Jo, paliza edarra, ezta?
- Honbre!
- Amientzako hori?
- Bai. Ta, ba, euki zittuen txarrixak?
- Titi danak okupauta.
- Euki zi? Bai, danak okupauta ta agudo dabillena nausi. Agudo dabillenak bultza ein ta bestiana igual. Txarrikumia politta da, e?
Azkue (San Roke) auzoko Santsongoa baserrian jaio zen. Ama zuen bertakoa eta aita, berriz, Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrikoa. Bost urte zituela, familia osoa jaitsi zen kalera bizitzera, Kamiñorokoa etxera. Zortzi urterekin hasi eta 15 urtera arte Plaza Txikiko eskolan ikasi zuen. Aitak Alkortaren tailerrean egiten zuen lan, eta amak espartinak josten zituen etxean. Florenek 'Juaristi Hermanos' makina-erreminta txikien tailerrean ikasi zuen tornulari lanbidea. Gero, Danobat kooperatibara joan zen lanera, eta bertan jubilatu zen. Sallobente-Ermuaran bailarako Marigorta ("Maiorta") baserriko Teodora Elustondorekin ezkondu eta bi seme-alaba izan zituzten.
Aizpitarte [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Aranbeltzberri [baserriak / Urruzuno]
Azkarateberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Egigurentxikiko txabola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Gelatxo [Errekak]
Juan Mugertza kalea [Kaleak eta plazak]
Maalako plaza [Kaleak eta plazak]
Ortuzar [baserriak / Azkue (San Roke)]
Sigma [Kaleko auzoak]
Urruzunoetxetxo [baserriak / Urruzuno]
—Esan doguna, zuek hasi ziñaten ya guraso bezela D eredua lortu nahian eta zer gertatu zan... hasi ziran irakasle euskaldunak etortzen eta hango irakasliekin zer gertatu zan? Euskaldundu ziran edo...?
—Ba ez. Alde batetikan ya nagusiak ziran. Eta, gaiñera, ba, bueno, lortu zuten –puntuazio nahiko altua zuten eta– lehiaketa.... Zelan esaten da? Leku-aldatze lehiaketan lortu zuten bere probintzietan edo beste lekutan… hau da, bueltatu zian jatorriko... jatorrizko herrietara.
—Orduan, eskolia berritu in zan guztiz, ez?
—Guztiz, guztiz, guztiz. Elgoibartar batzuk ere ya sartu zian eta, enfin, hasi zan… Prozesua, ba, pentsau, ba, 6-8 urte zian EGBn gehi 2 eskolaurrian, ba, 10 urteko prozesua izan zen. [...]
Jende ugari, herriko jaietan, Elgoibarko frontoian
pilota partidu bat ikusten. 40ko hamarkada.
Pelotak erosittakuak izaten genittuan. «Joxe Piku» esaten gendun denda bat zauan. Harek eukitzen zaban, eta pelota bakoitzak bederatzi txakur t’erdi kostatzen zaban, «95 céntimos» erderaz esaten dana. Pelotak eta gauza asko zittuan harek. Eta hantxe pelota bat erosteko dirua eukitzen genduanian, ba... Narruzko pelotak ziran. Bestela, etxian egindakuak. San Bartolome kalian zauan. «Todo a 0,95» zan denda hori.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Neri gehixen gustatzen zitzatana idi-probak izaten ziran. Orduan jende asko batzen zaban idi-probak. Elgoibarren zaguan proba-tokixa Soarten, San Migeleko bidian. San Pedroko kruziaren parian zauan. Hau zan itxixa. Eta Plaza Txikian zauan beste irikixa.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALDERA: -tze aldera: Helburuzko perpausak osatzeko menderagailua. Ez gendun ezer erosi bihar, baiña denporia pasatze aldera juan gara Netto-ra gaur arratsaldian.
BITTARTIAN (BIXEN BITTARTIAN): Aurkaritzako lokailua. –Bilbora ta, Donostiara ta, takian-potian juan biharra izaten zaban. Mutil fiña bera. –Eta zuk, bitxartian, erakutsi eitxen ziñon konduzitzen, automobilla ibiltzen? –Bai, lelenguetan ez, baiña poliki-poliki bai.
EZAGUERA, ezagueria: Conocimiento. Baiña sasoe baten, bueno, erromerixetan da… Bai, esan dozuna, ezagueria beti egoten da.
JAN-TXAKURRA IZAN: Gauza askotarako balio ez duenari esan ohi zaio, alferra denari; jateko bai, baina lan egiteko hurbiltzen ez denari. Basarri haretan ere, jan-txakurra ugari: lau seme, eta danak kalian, festan.
MIZKIÑ, mizkiña: Gutxi eta ondo aukeratutakoa jaten duena. Melindroso, inapetente.
SAN MIGEL EGUNA: Irailaren 29a. San Migel auzoan jaiak egiten dira egun horren inguruan.
Akerran adarrak baiño okerragua izan: Pertsona okerrengatik, gaiztoengatik esan ohi da. Ikus Are-makillia baiño okerragua izan.
Burua eztabillenak, hankak ibilli bihar: Bi aukera horiek ditugula adierazteko.
Gorraizia euki: 1. Estar sordo. 2. Ironikoki: ez entzunarena egin.
Kaka burutik behera egiñ: Norbaiti nahi duena egiten utzi. Ez, gero, laga kaka burutik behera eitxen.
Onenak emanda egon: Zerbaiten edo norbaiten garai onenak paseak direnean esaten da.
