Frontea Elgoibarren zegoenean, mutikoek soldaduen arrantxora gerturatu eta zerbait jan ahal izaten zuten. 1941. urteko gosete gogorra gogoan du Ferminek. Baserrietara joaten ziren jateko bila, baina garestiegia omen zen.
-Eta gero zure amak gerra denporan be lana egin eben?
-Bai, honbre.
-Kriada. Gero reketiok-eta fan zienian bizimodua normalera bueltau zan aguro edo miserixa haundixa euen edo?
-Igerri ere ez guk. Joan zienian ba adios, joan ziela.
-Jatekuak eta...
-Jatekuak eta karu ta gitxi ta dana zeuan; gosia galanta pasau genduan.
-Razionamentua noiz hasi zan?
-Auskalo, nik ez dakit. Guk beti orduan sasoi baten. Porke eurak egon zianian, reketiak-eta hemen egon zianian, rantxora ta joaten giñan gu. "A donde daban".
-Joango zien umiak rantxora, ezta?
-Klaro ba, geu, gaztiak. Ostian? Bizimodu gogorra izan da hamengua.
-Eta zure amak jaten-eta etxian emoten otsuen edo?
-Erosi in bihar. Errekauak in eta.
-Baiña dendetan-eta ez zan egongo gauza askorik garai hartan.
-Ze egongo zan, ezta urrik emanik ere. Kuarentayunuan eta orduan gose galanta pasau zan hemen, e! Joe!
-Esan dostenez basarritarrak sikiera etxerako eukitzen eben. Zuek faten ziñen basarrittara jan eske edo lanera edo?
-Lan eske. Lan eske ez, jateko eske. Baiña karu eskatzen zeben eta. Ezin erosi.
Elgoibarren jaio zen. Aita Barrundiako Audikana kontzejukoa, eta ama Aguraingoa zituen. Bost anai-arrebatatik zaharrena zen Fermin. Zortzi urte zituela galdu zuen aita, eta bere bi anai-arrebarekin Elgoibarko babes-etxean hartu zuten. Hamahiru urterekin Ciara makina-erreminta lantegian hasi zen lanean. Hamaika urte Ciaran eginda, Sigmara joan eta bertan jardun zuen jubilatu arte. Pilota eta futbol zalea zen; Elgoibar futbol taldeko atezaina izan zen, baina pilotari profesional bihurtu zenean utzi behar izan zion futbolari. Barakaldon 1944. urtean debuta egin eta hemeretzi urtez jokatu zuen profesional mailan, lantegiko lana alde batera utzi gabe. Elgoibarko Anjelita Alzibarrekin ezkondu zen eta bi seme izan zituzten.
Altzatetxetxo [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Arostegiberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Belaustegi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Errezabal [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Ibartxiki [baserriak / Azkue (San Roke)]
Kortazar [baserriak / Arriaga]
Morkaikuerreka [Errekak]
Pilarreko zubia [Zubiak]
Upaegi (Upai) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zirardatxikibekoa (Ziarda Txiki Bekoa) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Zu udaletxian hasi ziñanian, kontu danak ondiokan erderaz egingo zian udaletxian...
—Bai. Hasi ziren, esan dizudan bezela, ba, lehendabizi ofizial ateratzen ziren idatziak, bai Diputaziorako edo bai beste toki baterako, bi hizkuntzetan ateratzen ziren. Eta gero hasi ziren bilerak, Plenoak, Osoko Bilkurak, hoiek itzultzen. Eta gero baita ere Kulturako Batzordea, e? Batzarrak euskeraz egiten. Baiña asti haundirik ere ez, e! Ze feriak, jaiak, omenaldiak eta abar… denpora asko hartzen zizuten. Asko. [...]
Milagrosa ikastetxeko (Maalako eskola zaharra) ikasleek
San Isidrorako txangoa egin zutenekoa.
1928. Ezkerretik eskuinera: Digna Lasa, Anita Garate,
Maritxu Osoro (etzanda), Isabel Garcia y Maria Iriondo.
Udaran ibaira juten giñan baiñua hartzera, Goiko Errota aldera, eta King-Kong etxiaren ondora ere bai. Han zagozen «haitz haundixa» eta «haitz txikixa» esaten ziuenak». Harek ibaixan zagozen, King-kong ondoko pasuaren parian. Han ikasi naban nik igeri egitten. Baiña sasoi hartan, gaur egun baiño ur gehixago zaguan eta zikinkerixa gitxixago.
José Gurrutxaga Ondartza
Guk ez zakagun hondartzara juateko ohitturarikan. Errekatxuetan, ixkutuan, baiñatzen giñan, lotsa haundixa ematen zigun-eta. Astixa zakagunian Upai Goittira ere juten giñan.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
19 urte naukazen lagunekin Debako hondartzara jun nitzan lelengo aldixan. Tomas Astigarragak tallar bat zaukan Maalan, eta bertan, bizikletak alkilatzen zittuan. Arratsalde bateko alkilerrak 2 pezeta kostatzen zaban. Hala, bizikleta batzuk alkilau, eta hondartzara jun giñan. Baiñua hartu, bizikletia bueltau, eta berriz ere, etxera
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
BALEIKE: BALITTEKE ere bai: –Harek dake diferentia neretzat entonaziua. Beste... –Baleike, bai.
ERREKAU, errekaua(k): Recados. Gure etxeko errekauak beti gizonak eitte(n) (d)ittu.
HILL, hilla: Mes. Hillan azkenian jasotzen da soldatia.
LAN, lana: Biharra ere erabiltzen da, baina ez lana erabiltzen den testuinguru guztietan, soldatapeko lanetarako bakarrik erabiltzen da biharra hitza. Goizetik etxeko lanak eiñ, eta arratsaldian, «a paseo». / Basarriko lana len zuan gogorra oingo aldian. -LANA: Hitz elkartu baten bigarren osagai moduan sarritan: Izena (aditza) + lana. Gaur makiñak eitten debe bedar-lana ere. / Heldu-lana esaten jauen, eta gero ipiñi jauen «El dulce meneo» izena heldu-lanari. / Ostian, sega-lana len gustatze jakun. Nahiko lan izan: Nahiko lan izengo dok haren atzaparretatik libratzen.
PATXAROSO, patxarosua: Patxada oneko pertsona, pertsona lasaia.
UGARI, ugarixa: Zenb. Asko. U(g)eri ere bai. Abundante.
Baietzian egon: Baietz uste izan. —Realak eztu aurten ligia irabaziko. —Ni baietzian nago, ba! ikus Ezetzian egon.
Ez dakik asko!: Ikus Asko jakin ez.
Ikutua eman: Egunari bere ikutua eman bihar jako. Zerbait berezia egin behar dela esateko.
Lepua egiñ: Lepua eingo neuke baietz Realak irabazi. Lepoa hitza erabili gabe ere bai: Egingo neuke ... Libre harrapau: Libre egokitu. Libre harrapatzen bagendun (…) gero jolasian eitxeko hemen, gauza bat edarra gendukan: errekia.
Tutik ere ez (entendi(d)u): Ezer ez ulertu. Eurek euskeraz entenditzen dabe, eta aittak eta amak tutik ere ez.
