12 urterekin esnea saltzera joaten zen Eibarrera. Han txakur handi bat (pezetaren 10 zentimo) gehiago ordaintzen zuten azunbreko Elgoibarren baino. Bezero asko zituela dio Pedrok.
-Lehen esan dostazu hamabi urtekin eskolia itxi eta Eibarrera esnia eruatera.
-Bai, hamabi urtekin Eibarrera esnia eruatera.
-Eibarreraino zergatik, ez euen hemen bezerorik ala?
-Elgoibarren, baiņa esan dizut txakur haundi bat gehixao pagatzen zala Eibarren. Hamen zortzi txakur haundi pagatzen zaben, litro bi orduan azunbria zan, azunbria litro bi, ta litro bi pagatzen zittuen zortzi txakur haundi eta han pagatzen zittuen igualeko kantidadia beratzi txakur haundi eta txakur haundi bat. Hogei bat edo hogeta hamar bat litro litro eruaten zian eta hogeta hamarrekin hiru pezeta. Dirua. Hogeta hamar txakur haundi hiru pezeta justuak. Ta zidarretan holakotxe boltsillokaria ebaltzen naban; hogeta duruak batzen nittuan eta jota praka-zorruak mutil-koskorrak eutsi ezinda. Ta gero haura ganbixau ta hogei durukua etxera, aittari, hogei duroko papela. Enee!, gure aittan poza!
-Zenbatian-zenbatian kobratzen ziņuen esnia?
-Batzuek pagatzen zeben hamabostera eta bestiak zortzi egunera. Zortzi egunera gehixenak. Azunbria hartze zabenak sei pezeta eta hiru txakur haundi pagatzen zittuan astian, eta bestiak doblia pagau bihar.
-Ze zeunkan, bezero asko?
-Puf, mordua. Batzuek litro bi hartzen zittuen baina lau litro ere. Hemen bidian batek etxia Saturixo eta horrek lau litro hartzen zittuan. Gero klinikan aurrian han zerian entradan Bar Loiolak harek ere lau litro hartzen zittuan, eta gure goixan beste bat bezerua, harek ere lau litro hartzen zittuan, baina bestiak danak hoixe.
-Azunbria?
- Bt edo litro bat hartzen zabana baiņa bestiak bi litro, azunbria.
-Ze faten ziņan, astuakin?
-Bai, astuakin. Ez, kaballuakin edo zerakin jungo giņan, kotxiakin, je-je!!
Arana baserrian jaio zen. Sei anai-arrebatatik bigarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama auzoko Goikoetxe baserrikoa zen. Arana baserria Elgoibarko mojena izan zen harik eta liberalak karlisten aurkako gerra irabazi eta kendu zieten arte. Baserria salgai jarri eta Pedroren aitonak erosi zuen. Zortzi urtetik 12ra arte auzoko eskolan ibili zen, dotrina baino ez zuten ikasi. 12 urterekin Eibarrera eramaten zuen esnea astoan, bezeroei banatzeko. Soldadutzan Asturiastik Ebrorainoko frontetan borrokatu zuen. Arana baserrian eman du bizitza guztia. Eibarko Gorosta bailarako Altzubarren baserrikoa zen Petra Iriondorekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.
Aizpitarte [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Aranbeltzberri [baserriak / Urruzuno]
Azkarateberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Egigurentxikiko txabola [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Gelatxo [Errekak]
Juan Mugertza kalea [Kaleak eta plazak]
Maalako plaza [Kaleak eta plazak]
Ortuzar [baserriak / Azkue (San Roke)]
Sigma [Kaleko auzoak]
Urruzunoetxetxo [baserriak / Urruzuno]
—Hemen dakat be bai, txistu eskolakuen lehenengo emanaldixa milla... bueno, ez dakit, urtia ez dakit zein zan, baiņa txistu eskolakuen lehenengo emanaldixa izan zala Gabon kanten lehiaketia.
—A, bai. Hori izan zan… Centro Urbitarte zegoen lehen. Hori izango zan? Centro Urbitarte zegoen, bueno, elizako zentro bat, elizako areto bat zen, tabernia zakan eta gero zakan, ba, bueno, saloi bat. Hemen lehen ez zeuen. Sali bat hitzaldiak-eta emateko. Ta hitzaldiak-eta ematen zian han. Eta han egin zan txapelketa bat, gabon-kanten txapelketa bat. Eta antolatzen hor ibiltzen zan nere aitta. Eta nik uste dot nere aittak pixkat aprobetxau zabala, ba, ya zegoela hori, ba txistulari talde bat eruan eta bertan joteko. [...]
Aita Agirre, Don Antonio Arrillaga alkatearekin
eta sasoi hartako beste agintari batzuekin batera,
bere jaioterrira egin zuen bisitaldi batean.
Mezetara derrigorrez jun bihar orduan. Altzolara juten giņan igandero. Bi meza zagozen. Astian bat, zortziretan edo, baiņa jaixan bi: bat zazpiretan eta bestia hamarretan. Parrokua zaguan han, eta egunero zaguan mezia. Nik ezagutu naban Don Markos parrokua, bere monagillua izan nitzan ni umetan. Pertsona ona zan, terkua pixkat bai baiņa....
Juan Lariz Garate
Ni ez nitzan sekula mezetara jun, bigarren andriarekin ezkondu nitzan arte. Haura pozik eukitzeko jun egin bihar. 1954 edo 1956 urtian hasi nitzan mezetara juten. Baiņa jauna hartzera ez, andriari laguntzera. Sekula ez dot erlijiuan sinistu. Gure aittak esaten zaban: elizia komertzio bat da, eta abadiak komertziantiak, kanpai joka hasten diranian, urreratzen dira ignorantiak! Beste hau ere bai: elizako atian ikatzarekin dago idatzitta: Hemen Jangoikuarentzat eskatzen da, baiņa ez jako Jesukristori ere ematen! Gure aittak esaten zaban tximinixarik gabeko taillarra zala.
Eugenio Diego Aranburu
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AKASO: Beharbada. Akaso etorriko dok berri ona.
BIHAR, biharra: LAN, lana ere bai. Umiak badaukez bost edo, baiņa hazitxa. Baiņa danak enpleauta daukaz, biharrian. / Bueno, lanik gogorrena neretzako izaten zan, kalian biharrian ibiltze(n) nitzanian, udakua. / Eta han eitte(n) genduan, hiru errelebotan biharra.
ETXANDO BIRUTAS!: Azkar, bizkor. Enfatikoa. Etxando birutas alde egin jok Mikelek!
IZAN EZIK(AN): Excepto. Baiņa orduan da, Elgoibarren basarrikua izan ezikan, kalekuak, ya normala zan igarixan eitxia. Normal, normal, normala.
MASUSTA, masustia: Mora, zarzamora.
SALTAKA: Antxi(n)txika eta korrika ere bai. Haura amaitzen zuan, eta gero aber ze eitten genduan? Kurutzetan beranduago hasten zuan, zortziretan ero igual. Eta haura amaittu, eta Kurutzetara etortzen giņuazen, saltaka.
Beltzak ikusi: Pasarlas moradas, pasar apuros. Kintzena horrekin, beltzak ikusiko dittuk hill osua pasatzeko.
Galduan eman: Negozioren batean, galtzen irten. Zenbat da kontua? Eta hainbeste. Bueno, etxuek galduan emango eurak ere, e!
Izardi eta patz: Izerditan blai (egin, egon).
Nagusi biren txakurra, gosiak hill: Berdin hau: Nagusi askoren astua, gosiak hill. Askoren artean zerbait edukitzeak atarramentu onik ez dakarrela adierazteko.
Txinpartak ateratzen ibilli: Berotuta ibili. Txinpartak ateratzen jabik Miren, eta ez hari beragana urreratu.
