Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

"Gabon jaixetan" kanta (1)

"Gabon jaietan" kanta.

1

Gabon jaixetan etxera joanda

lendabiziko berbia

ama etortzen jata atera

hemen da nere semia,

Bilbo aldetik irabazian

pasa da urtebetia,

honek dirua ekarriko dit

badaukat esperantzia.

Ez dezu euki espero txarra

neure amatxo maitia.

2

Amai atzera kontestau bihar

neuk daukat asko penarik,

Bilbao aldetik aspaldi hontan

ez degu irabazirik.

Patronalak ere karuak eta

erdixok lanik gaberik,

trena pagauta etxait sobratu

txakur txiki bat besterik,

hobe zenduen ein ez bazendu

neure moduko semerik.

Maria Ormaetxea Iņarra (1916)

Eibarko Iraegi baserrian jaio zen, zazpi anai-arreben artean. Ama bertakoa zuen eta aita Aramaioko Kerizti baserrikoa. Bertso kantaria izan da bizi guztian, aita Julianek irakatsita. Hogeita hamar urte zituela, Elgoibarko Aizpizkarbekoa baserrira ezkondu zen, bertako Casto Agirregomezkortarekin. Hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Aldai [baserriak / Arriaga]

Arluzeaga [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Basarte kalea [Kaleak eta plazak]

Errekartenagusi (Errekarte) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Haritzeta [baserriak / Urruzuno]

Kanterape [baserriak / Altzola]

Mintxeta [baserriak / Azkue (San Roke)]

Panparrongoa (Panparron) [baserriak / Azkue (San Roke)]

Txaletberria (Txalet Berria) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zabaletagoikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Etxepe sariak (I. II. eta III.) — 1982/1987/1988

Ikastola hiztegia

Urruzuno — 1999

Eusko ami (Iberotar Ebangelista) — 1958

Mintzamena lantzen 1 — 1980

Irakasle titulua — 1980

Lekukotza

elgoibar — Itziar _Ajuria Garate Elgoibar (1924-2023)
Aita batzokiko lehendakari

—Eta ze rekuerdo daukazu, zela etorri zien nazionalok edo gorrixok?

—O, bai, bai, gu gorrixak giņen eta eurak zian nazionalak; eta bueno, auskalo, zer ez. Ba arratsaldeko bostak aldian edo seirak aldian edo... Horrek Felixek esango dizuz hobeto baiņa. Gero aitta, aitta zan batzokiko lehendakarixa zan.

—Kontxo...!

—Nere aitta orduan. Bilbora errekadista juten zan. Itxuria hemen lana eskaxtu edo in zanian ni umia nitzala Bilbora errekadista hasi zan. Eta lehendakarixa zan, beti batzokixan sartuta. Gure amak esaten zeban: "Baiņa etxakiņat zer daukan horrek batzokixan, beti han dao". Klaro, Bilbotik etorri, afaldu justu-justu ta batzokira. Eta gero ba eon zan jun edo ez jun bestaldera, Bizkai aldera. [...]

Elgoibartarren esanetan


Joxe Odria eta lagun batzuk, Arraian (Burgos)
ehizean ibili ondoren. 1949 urtea.

Arrantzan ere ibilli izan naiz ni. Aittarekin juaten nitzan errekara barbuak hartzera. Hartu eta gero etxeko fregaderan garbitzen genduzen. Oso goxuak izaten ziran Deba ibaixan hartzen genduzen arraiņak.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Ni arrantzan ez nitzan ibiltzen, baiņa nere aittak adibidez ez zakixan igerixan, baiņa eskailluak hartzen ibiltzen zan Deba ibaixan. Eskailluak hartzen afizionaua zan nere aitta. Eskirolakin hartzen zittuan. Makilla luze bat zan, eta haren puntan telazko sare bat jartzen zaben, koladoria bezalako bat. Eta batzuetan aittakin jun izan nitzan, baiņa bestela nik ez nakan afiziorik arrantzarako, ez arrantzarako, ez ehizerako.

Markos Arregi Iriondo

Mendira askotan juaten giņan, Mendaroko kobazuluetara eta hola juaten giņan kuadrillan. Jeneralian jaiegunetan juaten giņan, batiz bat, uda partian. Eguna pasatzera juaten nitzan lagunekin, pasiaran.

Teodosia Iriondo Garate

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ABER: Ea (ia)-ren baliokidea, zehargalderetan erabiltzen dena. Zera eskatu zion, jornal gehitxuo aber eman leikien, estu zabillela ta. / Aber monagillo nahi naban bertan izatia galdeu zidan.

BEGIOKER, begiokerra: Begi okerrak dituenari esan ohi zaio.

ESATE BATE(R)AKO: Por ejemplo. Ba, len nora-nora juten giņuazen, esate bateako, kalera, ero San Bartolomiak zialako, ero hau ero hori, boda bat dalako. Esate batera ere erabiltzen da. Baita konpa(r)azio batera(ko) ere.

HUTSAREN HURRENGUA IZAN: Baliorik ez eduki. Gaur irabazi dogun dirua hutsa(re)n hurrengua dok.

LIBRE HARRAPAU: Libre harrapatzen bagendun (…) gero jolasian eitxeko hemen, gauza bat edarra geunkan: errekia.

PLANTAU: DU aditza. Prestatu. Preparar. Eta Caracasera juteko, plantau ere ein nitzan. / Afaixa plantauta dago, eta etorri mahaira!

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Atzera eta aurrera (ibilli): Batera eta bestera ibili. Eta hortxe ibilli giņuazen, atzera ta aurrera.

Esperuan egon: Haurdun egon. Ba al dakizu Miren esperuan dauala?

Hitzian eta hortzian: Hitzean eta hortzean. Hitzian da hortzian esate(n) jok harek maldiziua! Está maldiciendo continuamente.

Lehengo lepotik burua euki: Ez aldatu, orain arte bezala jarraitu.

Sasoian kerixak!: Gauza bakoitzak bere sasoia, garaia duela esateko erabiltzen da. —Zeiņek bota juan bertso berde hori? —Mendaroko gazte batek. —Sasoian keixak! (Angiozarko itsuak erantzun zuen horrela, larogei urteko gizon batek ezin zuela horrelako bertsoa bota adierazteko).

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Bataioak
Euskel izena.— Argia, 1935-01-20 | Mirentxu, Ixaka
Kirola - Herri kirolak
Iri indarketa.— El Día, 1932-02-02 | Aixerixa
Kultura - Zinema
Euzkadi.— El Día, 1934-01-13 | Aixerixa
Politika - Udala
Uribatzarreko berri.— El Día, 1931-05-29 | Ixaka
Erlijioa - Kongregazioak
Lorak.— El Día, 1932-05-14 | Aberri


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala