Jende askok Gernika gorriek erre zutela sinetsi zuen. Mirenen aitak egia esan zuelako ia hil egin zuten.
-Ta segiduan izan zan bonbardeua, segittuan izan zan. Ni etxera nixen eta hamahiru urtekin. Haura zan, ez sinistu baiña. Askota gogoratzen naiz zarata harek baa-baa, ustez jausi in bihar ziela. Haik zaroen pixua! Pentsaizu in zebena itteko.
-Baiña ez zien lau abioi bakarrik izan.
-Ez. Ba orduantxe gure aittak esan zabalako egixa, egixa esan zabala...
-Ixa garbittu eben.
-Ixa garbittu zeben. Eta zenbat denpora egon zan hola. Askok sinistuta, e. Gorrixak eman ziuela sua, e!, gorrixak eman ziuela sua, e.
-Eta hori hamengo jentiak pentsaitten eben?
-Bai.
-Klaro, Francon propagandiak hori sinistu erain.
-Sinistuta egon zien hemen asko gorrixak eman ziuela sua. Gero jakin zan baiña.
Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.
Altzolako zubia [Zubiak]
Arrateko ama [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Beoainerreka [Errekak]
Errotatxobekoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Ipintza [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Landa [baserriak / Urruzuno]
Nafarmendi (Lapramendi) [baserriak / Azkue (San Roke)]
Sakoneta (Lauko) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Uparitzagaberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zubimendi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Bueno, hor, ni gehienbat juaten nitzan gero ya Elgoibarko Izarrara, bueno, elkartera, dantza-taldeko arduradun moduan-eta juaten giñan. Elgoibarko Izarra elkartean zeuden talde desberdiñak; gu dantzatik juango giñan. Ez dakit. Orduan ere hasi giñan, klaro, Gabonetan Olentzeroarekin irtetzen giñan kantuan. Eta hori dala-ta, hortarako ensaiatzen hasi giñala edo, Elgoibarko –bueno, orduan uste dut, ez dakit, unibersidadeko… Madriden-edo uste dot zauala– Juan Igartua –elgoibartarra zan– hasi zan gure ensaiotara etortzen. Bera asko mobitzen zan kanpuan – atzerrian eta– eta talde bat, koro bat, abesbatza bat zeratu nahi zuela. Eta, bueno, sortu genun holako koro bat edo. Bueno, oso ausartak giñan. [...]
Sotera Zubiaurre eta bere ama, Sotera Garitaonaindia,
Usetxe baserriko askan. 1929 urtea.
17 urtekin erten naban estraiñekoz nere basarrittik zerbitzera. Olasarte basarrixan izan nitzan. Nere ahizpa hantxe zaguan, baiña Movillasen fabrikan kolokau zan eta basarrixa laga zaban. Eta lagatzerakuan ni jun nitzan zerbitzera hara, beste bat topau arte. 18 hilabete egin nittuan han. Beste bat topau zabenian Aitz-Bizkar basarrira bueltau nitzan. Gero Eibarren zerbitzen egon nitzan gerra denporan. Orbea alkate zanaren etxian egon nitzan, eta 14 duro hilleko irabazten naban. Aberatsak ziran eta fabrika haundixa zauken, Beistegi Hermanos fabrikaren aldamenian. Oso jai egun gutxi izaten nittuan nik orduan, eta kaleko neskeri esaten niuen nik ere nahi nabala kalian ibilli, baiña ezin naban. Eibarren egonda, gerria hasi zan, eta Orbeatarrak bildurrez ibilli ziran, alkate karlista zan señoritua-eta. Aitz Bizkar basarrira bueltau nitzan berriro.
Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea
Sigman emakume askok egitten zaban lan, makiñak probatzen, montajian edo lan txikixak egitten, torlojuak lotu eta askatu, adibidez. Igual, gizonezkuak baiño azkarraguak izango ziran eskuekin.
Juan Lariz Garate
Lehen nagusixentzat zaguan errespetua askoz handixagua zan gaur baiño. Aittak esaten bazaban zeozer, egiñ egiñ bihar. Ni ez naiz akordatzen amak sekula jo ninduanik, baiña aurpegi serixua jartzen baldin bazaban... errespeto handixa zauan.
Juliana Irizar Goiburu
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALTU, altua: Alto / -a. Neurriak adierazteko arruntagoa da alturan x metro izan, neurtu aditza baino; Presiak daukaz ehun da hogeta hiru metro alturan.
BLASTIUA: Jipoia.
EZTOK!: Ezta-ren parekoa. Elkarrizketetan-eta asko erabiltzen den interjekzioa: Beste bat kontauko dixat. Etxak inporta, eztok?
JESUS!: Istorixak asko jaukadaz nik, Jesus, Maria ta Jose! / «Ezaizu hainbeste ipini». Norberak esan bihar askotan, mutill. Bestela… Jesus, Maria ta Jose, ze jateko! / Gora allegau gabe, eta honetan, kañonazo bat kamiño erdixan sartu zan. Josus!
MOZOLO, mozolua: Lelo.
SASOERATU: Adinean sasoi batera iritsi. Aitta oiñ hil dan horren semiak be(de)ratzi ume jaukaz. Eta danak sasoeratu diranian, neska ta mutill, ba, danak kotxia.
Begixak gustu: Bakoitzak bere gustua duela esateko.
Francon denporakua izan: Aspaldikoak diren gauzez esan ohi da. Ez egik kontu hori aittatu, Francon denporakua dok eta. Ikus Jesusen denporakua izan.
Iritzira jardun: Gauza bat zehazki hala dela jakin gabe jardutea. Ez (eg)ixok kasorik eiñ, iritzira dihardu eta.
Mozolua bahitz, egunez kantauko heuke: Norbait aldrebesa dela adierazteko. Aldrebesa haiz benetan: mozolua bahitz, egunez kantauko heuke!
Txarri egiñ: Zikindu. Holako lokatzia. Sartu hanka bat, eta jota erropak eta dana txarri eginda. Bua!
