Hiru semeen portaera onaren ziurtagiriak eskatu zizkioten aitari; eta, Itziarren iritziz, soldadutzan zegoen seme zaharrenaren ziurtagiriak zekarren "adicto al movimiento" esaldiak salbatu omen zuen aita. Semeetako bat "nacionalista como su padre" omen zen.
-Esan bezela, zarrena soldaduxkan zela zeuan, zertifikatua eskatu zittuen danenak, zegatik gero bestia(k) ba ibilli zan zeozetan Bizkaixan baiña gero hemen hartu zeben eta Batallón de Flandes edo Gasteizera eruan zeben. Eta harena bazeuan zertifikaua bihar bezela. Bestia Imnaolena ez dakit nora jun zan, Valladolizera edo. Eta han lelengotikan esan i ziuen sartu zanian: "nacionalista como su padre" esan ei ziuen, eta hemen egondako maixo batekin eta haretxek laguntza haundixa eiñ ei zion han Valladolizen. Eta gero hirugarrena zaharrenak Burgostik haura ba "adicto al Movimiento" etorri zan zertifikaua. Eta nik uste det haretxek salbau zebala gure aitta. Neuk pentsatzen det haretxek salbau zebala. Seme bat zeukan "adicto al Movimiento". Bestia ez, bigarrenanak bialdu zeben zertifikaua ere "nacionalista como su padre". Eta influentziak, geuk esneduna gendun Azkube baserrikuak, eta esnia ekartzen zeben gure etxera, eta Petra, gure amak esaten ziozen hari... Gizona zeban "sindikato" edo zeoze; bai, zeoze, esto. Eta hango karguduna eta udaletxian eta danian, eta harek itxuria bialdu zeban informia. Eta gure amak esaten zion: "hara, gure mutilla galtzen bada, zeuen kulpaz izango da, e". Beti. Ai, zenbat amenazu. Oin oso, bueno, , seme-alabak eta beittu, oso tratu haundixa daukat. Eta holaxe, nik uste det aitta holaxe salbatu zala.
San Bartolome kalean jaio zen, baina gaur Santa Ana kalean bizi da. Aita Arratiako Ubide herriko Anbe baserrikoa zuen, eta ama Deban jaio eta umetan Elgoibarrera etorritakoa zen. Eskola publikoetan 15 urtera arte ikasi eta gero, familiako jostundegian egin zuen lan 38 urte izan zituen arte. Gero ?Banco de San Sebastián?en egin zuen lan, letrak kobratzen. Emakume batentzako lan egokia ez zela irudituta, bankuak kaleratu egin zuen. 1962. urtean, Elgoibarko lehen ikastolako lehen andereñoa izan zen; ?Ikastola del Lorito? deitzen zioten hasieran. Ikastolaren hasiera gogorra eta geroko bilakaera azaltzen ditu. 1986. urtera arte egin zuen lan ikastolan. Gotzon Garate euskal idazle eta hizkuntzalari jesulaguna Itziarren lehengusua zen; beroni buruzko hainbat gauza kontatzen ditu.
Aldapa [baserriak / Urruzuno]
Armaregietatxikia (Armarietatxiki) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Bekoetxea [baserriak / Azkue (San Roke)]
Erreketaerreka [Errekak]
Ibaitarte kalea [Kaleak eta plazak]
Kaskantebekoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Mokoroaerreka [Errekak]
Pedro Migel Urruzuno kalea [Kaleak eta plazak]
Txillarretxiki [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zelandi [baserriak / Azkue (San Roke)]
Bueno, hor, ni gehienbat juaten nitzan gero ya Elgoibarko Izarrara, bueno, elkartera, dantza-taldeko arduradun moduan-eta juaten giñan. Elgoibarko Izarra elkartean zeuden talde desberdiñak; gu dantzatik juango giñan. Ez dakit. Orduan ere hasi giñan, klaro, Gabonetan Olentzeroarekin irtetzen giñan kantuan. Eta hori dala-ta, hortarako ensaiatzen hasi giñala edo, Elgoibarko –bueno, orduan uste dut, ez dakit, unibersidadeko… Madriden-edo uste dot zauala– Juan Igartua –elgoibartarra zan– hasi zan gure ensaiotara etortzen. Bera asko mobitzen zan kanpuan – atzerrian eta– eta talde bat, koro bat, abesbatza bat zeratu nahi zuela. Eta, bueno, sortu genun holako koro bat edo. Bueno, oso ausartak giñan. [...]
Joan den mendearen hasieratik hona,
gure herrian izan dira antzerki talde afizionatuak.
Odeoira zartzuelak, antzerkixak... etortzen ziran. Ondo zaguan Odeoia. Antzerkira ere juten giñan, batez ere, musikia zaguanian. Kantante batzuk ere etortzen ziran.
José Gurrutxaga Ondartza
Odeoira juten ziran antzerki-konpañiak ikustera juten giñan. Antzerki obra haretatik goguan daukadaz «Las chicas del tren» eta «La tabernera del puerto». Gizona eta bixok normalian Odeón zinera juten giñan, han antzerkixak jartzen zittuelako. Antzerkixa berdin etortzen zan eguastenian edo domekan.
Teresa Aginaga Madariaga
«Las Chicas del Tren» ere egon nitzan ikusten. Oiñ hori ez da ezer, baiña orduan ba... 1950eko hamarkadan izan zan hori, Odeón zinia inaugurau zanian edo. Nahiko egun izan zan karteleran, eta danetan toperaiño beteta. Umieri ez ziuen sartzen lagako, baiña herriko nagusi guztixak hantxe izango giñan. Espektakulua! Ba artista onak ziran, emakume edarrak....
Ramon Maiztegi Iriarte
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
APROPOS: Berariaz, nahita. Egoki. Bai, han Errezildikan honutz. Euzkitza txaleta, holaxe apropos einda, terrenua itxitta.
DESKUIDO, deskuidua: Deskuiduan ... ba-: normalean baldintza perpaus batekin: Azkarate gaiñian, bueltia eman automobillari, eta hona herri aldera begira jarri, deskuiduan estuasun bat sortzen baldin bazan, prest eukitzeko alde eitxeko.
GERATU: DA aditza. Etzaban amak nahi bera bakarrik geratzerikan, eta alaba etxian gelditzia nahi zaban, eta bertara ezkondu giñan, bai.
KARGU EGIÑ: DIO aditza. Zaindu. Olaxe ta. Orduan in bihar da lan asko, landariari ein bihar jako batetik ura, eta gero, kargu egiñ.
NOIZIAN BEHIÑ: Lantzian behiñ ere bai. Baita behiñ edo behiñ ere. Nik noizian behiñ ur pixkat botatzen jauat (landariari).
TONTE(R)IXA, tonte(r)ixia: Tonteria. Txorousaiñ eta tontousaiñ ere bai, gehiagotan gainera. Ze kontauko (d)ot, ba, nik? Tonterixaren batzuk.
Amama ipiñi: Oso erraz. Dana amama ipiñi dizue gaurko partiduan.
Burutik jota egon: Zoratuta egon. Burutik jota dago hori: negu gorrixan sandaliekin!
Gosia berdindu: Asetuta geratu. Hamaiketakuakin, berdindu juagu gosia!
Kale gorrixan geratu: Langabezian geratu, enfatikoa. Tallarra itxi juek, eta kale gorrixan geratu nok.
Pagotxa izan: Ser un chollo. Hori dok pagotxa, hori!
