Barakaldon egin zuen debuta pilotari profesional gisa. Cipri eta Asla-ren kontra jokatu zuten Fermin eta Artazo-k, Ferminendako profesionaletako lehen partida izan zenean. Artazo elgoibartarra izan zuen atzelari Ferminek. Hamazortzi urtez jokatu zuen profesionaletan, "Empresas Unidas" enpresarekin. Lehen partida irabazi egin zuen, eta 22 ogerleko jaso zituen.
-Pelotan esan dozu hogeta bat urtekin hasi ziņala.
-Profesional.
-Nun eta nola eta zela izan lelengo partidu profesionala? Ta noren kontra?
-Noren kontra... Harek hilda egongo dia behiņ honezkero. Barakaldon debutau naban nik.
-Barkaldon, e!
-Bai.
-Oseake errogeta lauan.
-Holakotxen bat.
-Bai, hogeta bat bazeukatzun, berrogeita lauan. Noren kontra?
-Cipri-Asla.
-Entzun barik neukan nik.
-Fermin-Artazo.
-Fermin Artazo zeu?
-Fermin (ni) eta nere zagerua Artazo.
-Zu aurrelarixa?
-Bai.
-[...].
-Artazo hau elgoibartarra zan?
-Bai, bai, elgoibartarra.
-Bizi da ondiok?
-Ez, ez.
-Zu aurrelarixa orduan. Eta enpresan baten bidez edo zela joan ziņein Barakaldora?
-Enpresa baten bidez ez. Neri Artazok esan zidan: "debutau in bihar dok /biok/ holako lekutan, zerak suspendidu ei jok eta"; beste batek suspendidu ebala ta neri ipiņi. Eta orduantxe hasi pelotan. Gero ba enpresak, enpresekin gero. Hemezortzi urte in nittuan nik profesional.
-Jontxo. Zu beti ibili za "Empresas Reunidas" horretan?
-Bai. Empresas Unidas.
-Ze rekuedo daukatzu lenengo partiduena?
-Irabazi in genduan behintzat.
-Zenbat akordaitten za?
-Ez. Irabazi genduala bai. Ta ze kobrau genduan ere bai.
-A bai?
-Baitta. Hogeta bi duro.
-Hogeta bi duro zan partiduagatik edo irabazi eta galdu igual kobrau...
-Ez, ez, partiduagatikan.
Elgoibarren jaio zen. Aita Barrundiako Audikana kontzejukoa, eta ama Aguraingoa zituen. Bost anai-arrebatatik zaharrena zen Fermin. Zortzi urte zituela galdu zuen aita, eta bere bi anai-arrebarekin Elgoibarko babes-etxean hartu zuten. Hamahiru urterekin Ciara makina-erreminta lantegian hasi zen lanean. Hamaika urte Ciaran eginda, Sigmara joan eta bertan jardun zuen jubilatu arte. Pilota eta futbol zalea zen; Elgoibar futbol taldeko atezaina izan zen, baina pilotari profesional bihurtu zenean utzi behar izan zion futbolari. Barakaldon 1944. urtean debuta egin eta hemeretzi urtez jokatu zuen profesional mailan, lantegiko lana alde batera utzi gabe. Elgoibarko Anjelita Alzibarrekin ezkondu zen eta bi seme izan zituzten.
Adozar (Aozar) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Andonenea [baserriak / Urruzuno]
Artekale kalea [Kaleak eta plazak]
Bertutesorobekoaren txabola (Bertosobekoaren txabola) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Eulogio Estarta kalea [Kaleak eta plazak]
Irunagaerrota (Pontxera, desagertua) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Lekunberri [baserriak / Urruzuno]
Olasoazpikoa (Olasope) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
San Joan plaza [Kaleak eta plazak]
Urkaregi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Baiņa gero, pentsaizu, ya erromerixan hasi, 15-16 urte, eta konturatu barik hasi giņen geure artean ere gazteleraz hitz egiten. Konturatu barik.
—Auzokuak?
—Auzokuak. Hori sartu ziguten eta… Zer esango dizut? Giroa ere halakoa zen. Esan dizudana, bertso-saio bat egiteko, baimena eskatu behar zen. Hainbat gauza egiteko, baimena eskatu behar zen. Orduan, bazirudien gazteleraz hitz egite horrek maila altuago bat ematen zizula. Hala da. Hala da. Gero, ba, zer esango dizut? Ikastolak eta guzti hori hasi zanian, ba, ze esanikan ez, ya... geu giņan, euskaldunak. Geu giņan geurera berriz bueltatuta. [...]
Aita Agirre, Don Antonio Arrillaga alkatearekin
eta sasoi hartako beste agintari batzuekin batera,
bere jaioterrira egin zuen bisitaldi batean.
Mezetara derrigorrez jun bihar orduan. Altzolara juten giņan igandero. Bi meza zagozen. Astian bat, zortziretan edo, baiņa jaixan bi: bat zazpiretan eta bestia hamarretan. Parrokua zaguan han, eta egunero zaguan mezia. Nik ezagutu naban Don Markos parrokua, bere monagillua izan nitzan ni umetan. Pertsona ona zan, terkua pixkat bai baiņa....
Juan Lariz Garate
Ni ez nitzan sekula mezetara jun, bigarren andriarekin ezkondu nitzan arte. Haura pozik eukitzeko jun egin bihar. 1954 edo 1956 urtian hasi nitzan mezetara juten. Baiņa jauna hartzera ez, andriari laguntzera. Sekula ez dot erlijiuan sinistu. Gure aittak esaten zaban: elizia komertzio bat da, eta abadiak komertziantiak, kanpai joka hasten diranian, urreratzen dira ignorantiak! Beste hau ere bai: elizako atian ikatzarekin dago idatzitta: Hemen Jangoikuarentzat eskatzen da, baiņa ez jako Jesukristori ere ematen! Gure aittak esaten zaban tximinixarik gabeko taillarra zala.
Eugenio Diego Aranburu
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ATAKA, atakia: Ate edo sarrera txikia. Oiņ, biharbada eukiko deu atakia sartzeko, zera, igual larra eukiko deu.
EGURTU: Dar una paliza. Ikus Egur sarrera.
HALAKO BATEN: Adb. En una de esas. En eso. Eta halako baten etxera bialdu giņuazen noizpaitten.
KONBIDAUTZA, konbidautzia: Jaietan, Sanbartolomeetan, senitartekoei egiten zaie. Eta behian, han eitten dogu konbidautzia, eta holaxe eitte(n) (d)ittugu. Konbidautzia, behian.
OSTANTZIAN: Hautakaritzako lokailua, bestela-ren kidekoa. Ez da oso erabilia. Ostian, askoz gehiago.
TXILIXO, txilixua: Garrasia.
Amorraua izan: Zerbaiten oso zalea izan. Bai, bai, juan bertara eta arraiņa, peskan. Eta amorrauak giņan gu, hau Kondia difuntua? Haura ta...
Daguanian bon-bon, ez daguanian egon: Dagoenean aprobetxatu behar dela adierazteko erabiltzen da.
Gosiak hil biharrian egon: Oso gosetuta egon. Ikus Gosiak amorratzen egon.
Kanpolarrosia izan: ĢKanpuan uso, etxian otsoģ izatea (ikus esamolde hori). Hori kanpolarrosia dok, gero, e!
Perra hotsa atara: Korrika batean ihesi joan. Keixak harrapatzen a(r)i zala basarrittarra etorri dok; arek atara jok perra hotsa!
