Jaioteguna. San Lorentzoko "unibertsitatean" ikasi zituen lehenengo letrak. Gero kalean don Felixekin eta don Marinorekin ibili zen. Irakasle ona ei zen don Marino.
- Otsillan hamaluan jaixo nitzan ni, barixaku baten. Goizeko ordubi laurden gitxiauetan.
- Orain dela?
- Larogeta hamaika urte. Gero lelengo letrak ikasi nittuan San Lorentzoko ganbaran, "unibersidadia" esaten zion zerak, Pako Berdunek. "Gu unibersidade baten estudixautakuak gaittuk". Ta han ibili giñan, nik sei urte nakala ibili nitzan han. A-e-i-o-u hantxe ikasi neban. Horixe ikasi neban, unibersidadeko estudixuak.
- Ta gero handik...
- Handik ba etxera etorri nitzan Satur maistrianera. Zure amakin eta.
- Eta han zela ikasten zenduen letrak? Nik entzunda daukat nere ama zanagandik R ikasteko, "suak ze itten deu? erre!", eta hola izaten zala.
- Ja-ja... Bai, holako... Gero segiduan pasau nitzan don Felixeana. Gero don Felixekin ibili nitzan, harekin sartu nitzanian baiño txarrao. Urtebete in ta txarrao. Eta don Marinonera pasau nitzan; ya in nitzanian zazpi-beratzi urte. Ta han zeozer.
- Orduan horrek zian garai hartako eskola nazionalak?
- Bai. Horretxek bixak zaozen maixu, don Felix eta gero beste aldian don Marino kojua. Haura ona zan. Haura etorritta zauan hona kastigon bategaittik.
"Yulen" Elgoibarren jaio zen 1921ean. Aita eta ama ere elgoibartarrak ziren. Aita, Telesforo, don Antonio Arrillaga medikuaren txoferra zen eta ama, Josepa, Sallobente auzoko Musillo baserrikoa. Herri-eskolan ikasi zuen don Marino eta don Erasmo maisuekin. Lanbide-heziketan berriz Bernardo Ezenarro izan zuen marrazketa artistiko zein linealeko irakasle. 15 urterekin hasi zen lanean, Elgoibarko forjetan lehenengo eta Jose Leon Ziaran, Jarbe eta Danobaten beranduago. Eibarko Hortensia San Martinekin ezkondu zen 1951n eta bi seme izan zituzten. Bi zaletasun izan eta landu ditu: mendia eta marrazketa. Marrazketarako bereziki txikitatik erakutsi zuen berezko dohaina eta trebezia.
Adozar (Aozar) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Andonenea [baserriak / Urruzuno]
Artekale kalea [Kaleak eta plazak]
Bertutesorobekoaren txabola (Bertosobekoaren txabola) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Eulogio Estarta kalea [Kaleak eta plazak]
Irunagaerrota (Pontxera, desagertua) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Lekunberri [baserriak / Urruzuno]
Olasoazpikoa (Olasope) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
San Joan plaza [Kaleak eta plazak]
Urkaregi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Batzokixan ze zeukatzuen, dotriñia eta?
—Teatruak-eta eitten genduzen gero batzokixan. Bai.
—Kontxo. Umetan hori?
—Umetan, bastante ume. Nik beratzi urte neukazen, Eibarrera joan nitzan batzokira eszenarixo batera irakurtzera. "Eulia eta Txindurria". Ez naiz aiztutzen nik irakurri naban zer harekin Eibarren. Beratzi urte edo hola eukiko nittuan. "Eulia eta Txindurria" zan liburua, hauraxe irakurri naban eszenarixuan.
—Osea ke irakurtzen bakarrik.
—Irakurri bakarrik.
—Baiña gero antzerkixak...
—Antzerkixak bai hementxe eitten genduzen, tablau bat ipini batzokixan eta... [...]
Jende ugari, herriko jaietan, Elgoibarko frontoian
pilota partidu bat ikusten. 40ko hamarkada.
Pelotak erosittakuak izaten genittuan. «Joxe Piku» esaten gendun denda bat zauan. Harek eukitzen zaban, eta pelota bakoitzak bederatzi txakur t’erdi kostatzen zaban, «95 céntimos» erderaz esaten dana. Pelotak eta gauza asko zittuan harek. Eta hantxe pelota bat erosteko dirua eukitzen genduanian, ba... Narruzko pelotak ziran. Bestela, etxian egindakuak. San Bartolome kalian zauan. «Todo a 0,95» zan denda hori.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Neri gehixen gustatzen zitzatana idi-probak izaten ziran. Orduan jende asko batzen zaban idi-probak. Elgoibarren zaguan proba-tokixa Soarten, San Migeleko bidian. San Pedroko kruziaren parian zauan. Hau zan itxixa. Eta Plaza Txikian zauan beste irikixa.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
BALLARA, ballaria: Valle. San Pedro ballararik polittena dala esaten dabe. Gehiago erabiltzen da balle.
ERREMINTTA, erreminttia: Herramienta. Basarrikua da haura; bixak igualtsuak orduan. Hamen erreminttia, ariñena ere, hamabost-hogei kilokua.
HILLABETE, hillabetia: Mes. Iraupena adierazteko. Zazpi hillabetian egon nitzan kanpuan.
LANAK EMAN: Ez (eg)idak lanik eman! Len jakat nahikua dakatenakin eta!
PELAJE, pelajia: Itxura txarrekoa. Itxura txarra. Ze pelajekin dabill zure alabia? / Hori dok pelajia dakana Mikelek aspaldi hontan!
UGARIXO, ugarixua: Igela.
Aidian irabazi (partidua): Partidua oso erraz irabazi denean esan ohi da. Aidian irabazi jauat pelota-partidua anaixari.
Blai egiñ: Guztiz busti.
Goixan-behian jardun (eurixa): Euria gogotik jardun. Ikus Bota ahala jardun.
Juiziua galdu: Ikus Burua galdu.
Ondo eta azkar, usuak hegan: Gauzak, ondo egitekotan, patxadaz egin behar direla adierazteko.
