Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Bonbak etxe inguruan

Eibartik nazionalei botatako jaurtigai batzuk Arane ondoan lehertzen ziren. Lehertu ez zirenak Pedrok desgaitu eta etxera eraman zituen.

-Bestela jo ezkero kaiñonazuak, e. Eibartikan jaurtittakuak hona zerari nazionalei Arratera botata, Arraten elizian pasauta, hamentxe sartuta, hamentxe jaten gaurela ere jota baiñuak eta danak kee beltz-beltzakin eta lurrez dana, bentania zabalik zeuan eta dana beteta laga zaban hortxe jota hamabost eta erdiko proiektillak. Beheratxuao beste bat, han behian beste bat esplotau zabana beste bat; beste bat hor arbolia jota handikaldera ere pasau zan, eta beste bat Armoretako etxe berrixa dagon tokixan zihar. Baiña harek, e, lelengua edo zan, han goixan nabua jorratzen gebizen eta harek ekarri zaban du-du-du-du!!!, eta Armoretako behixak han lauan etxe berrixa dauan tokixan jata zoratuta, euren parian pasau zan berta-bertan eta harutzatxuauan behia joa zaban. Jo baleu muturrakin behia akaso esplotauko zaban baiña. Nik hamen jota joan zan hara [...] etxian ondora proiektil bat, eta etxera ekarri ta hustuta hor euki naban eta. Beste bi edo ez dakit nundik ekarri nittuan. Hamabost eta erdiko bastante, holako bala handixa. Eta haura esplotia (espoleta) kendu eta ni mekanikua, esplotatzeko ere. Han eukitzen zaban pistoe handixa, haura soltau, tornillua soltau eta haura pistoia kendu ezkero harek ez zaukan arriskurikan. Barrua polboraz beteta, zuri-zurixa, polboria izengo zan edo.

Pedro Arrillaga Garate (1918)

Arana baserrian jaio zen. Sei anai-arrebatatik bigarrena izan zen. Aita etxekoa eta ama auzoko Goikoetxe baserrikoa zen. Arana baserria Elgoibarko mojena izan zen harik eta liberalak karlisten aurkako gerra irabazi eta kendu zieten arte. Baserria salgai jarri eta Pedroren aitonak erosi zuen. Zortzi urtetik 12ra arte auzoko eskolan ibili zen, dotrina baino ez zuten ikasi. 12 urterekin Eibarrera eramaten zuen esnea astoan, bezeroei banatzeko. Soldadutzan Asturiastik Ebrorainoko frontetan borrokatu zuen. Arana baserrian eman du bizitza guztia. Eibarko Gorosta bailarako Altzubarren baserrikoa zen Petra Iriondorekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.

Toponimia


Toponimoak

Abatetxe [baserriak / Urruzuno]

Amuskategietxetxo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Arriaga kalea [Kaleak eta plazak]

Bernardo Ezenarro kalea [Kaleak eta plazak]

Etxeberrizabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Irunaga (Irunagabe) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Legarrerreka [Errekak]

Olaso kalea [Kaleak eta plazak]

San Frantzisko kalea [Kaleak eta plazak]

Urazandi parkea [Kaleak eta plazak]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Danborradako kantuak

IV. Etxepe Saria — 1990

Txalupa — 1976-12

Bertsolarien txapelketa — 1962

Bernabe Mujikaren koadernoa — 1960-09-28

Eskuorria - Euskal Jaia — 1968

Lekukotza

elgoibar — Miren _Vallejo Arriaga Elgoibar (1923-2020)
Eibarko sozialista guztiak euskaldunak ziren

—Eibartarrak gorrixak baiña euskaldunak dia ba asko eibartarra-eibartarra. Danak. Sozialistak... Bueno, gure tio ez dakit nik zekixan, e. Salbadorek bai baiña aittak, tio Balentiñek jakin be ez zaban... Ni ez naiz gogoratzen tiok zekixan. Salbadoren eta aittak, gure aittan-eta anaixa zan baina, harekin ez naiz gogoratzen euskeraz eitten zaban edo ez. Semiak bai, baiña. Tio Balentiñek bai?

—Bueno, gerrara aillegau ga. Ze rekuerdo daukatzu gerrakuak?

—Ba!, gerrakuak, e... [...]

Elgoibartarren esanetan


Joxe Gurrutxaga eta bere familia,
Urkiri baserrian, 1930 urte aldera.

Gu guztira hamaika anai-arreba izan gera, eta lo egitteko orduan bi oheko habittaziuak baldin baziran etxian, lau sartzen giñan bakoitzian, gitxienez biñaka.

Markos Arregi Iriondo

Maiorta basarrixan ez genduan atia giltzakin ixten ertetzerakuan, ezta pentsatu ere! Orduan ijitto asko ibiltzen zan, baiña guk ez genduan iñoiz ixten. Giltz bakarren batzuk egongo ziran orduan. Itxi egitten zan atariko atia, eta gero zakan burdiñ bat hatzaparrakin atia zabaltzeko ibiltzen zana. Burdiñ hori zulo baten sartzen zan. Trankia esaten zitzakon.

Mariano Elustondo Aizpiri

Guk tabernia gendukan San Inazio kalian (gaur egun Trenbide kalia), eta beti egoten zan familixako baten bat bertan. Hala ere, ertetzerakoan beti ibiltzen gendun giltza.

Mª Rosa Unzueta Iriondo

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ATARRAMENTU, atarramentua: Destino. Normalean negatiboki ulertuta. Gurasuak hil jakoz, eta ze atarramentu etarako jok gazte horrek oiñ?

EGUZKI-GALDA, eguzki-galdia: Eguzkiak gogorren jotzen duen unea. Eguzki-galdatan juan giñan Karakatera.

HALAKO ETA HOLAKO: Fulano y mengano. –Ba, ju’ari halakona bai. / Pelota partiduak! Holako ordutan halako partidua dago, eta koño! Edarra partidua! Hori ikusi ein bihar dogu.

KONFORMIDADE, konformidadia: Conformidad. Trankil bizi giñan, ederki: konformidadia zauan, zeatxik danok giñalako igualtsu, konformidadia geunkan. Konformidadian: en comparación. Konformidadian, hik nik baiño hobeto irabazten dok.

OSTE, ostia: -ostian: 1. Denbora: Denborari dagokiola, ondoko edo geroko aldia; ondoren: Partiduan ostian ...; meza ostian, afalostian ... Eta telebisiua, berriz, eguardixan eukitzen juat pixkat, eta gabian, apalostian. / Musian eitxen gendun len. Baiña oiñ… Oiñ eztago, oiñ lagun gitxi gaude. Lehen meza ostian da igual, juntau ezkero jendia. 2. Lekua: espazioari dagokiola, atzeko aldea; atzean. Emakumiak asko dauaz, gizonezkuak ere eongo dittuk, etorri Salontzora plazatikan etorri, eta gero, elizian ostetikan, bueltia eiñ, eta behera jute(n) (d)iranak.

TXIMA, tximia: Pluralean sarritan. Ilea. Zentzu peioratiboan, normalean. Askotan zentzu gutxiesgarrian. Horrek dittuk tximak, horrek! / Mutill tximaluze bat etorri dok ate joka, eta etxauat atia iriki.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Artaburua baiño buru haundixagua euki: Buruhandia denagatik esan ohi da.

Egixa biribilla izan: Benetako egia.

Hamaika holako ikusteko jaixuak gara!: Gauza benetan arraroak, harrigarriak ikusten direnean erabiltzen da.

Kitto: ... eta kitto!: Gauza bati amaiera behin betikoa emateko esaten da. Ari dittuk pixkat ihartzen, eta ihartzen diranian, danak jaurtiko jaittuat, eta kitto!

Potrojorran egon: Lanik egin gabe, gora begira dagoenagatik esaten da, kukuari begira dagoenagatik.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Nekazaritza
Abere sariketan.— Euzkadi, 1933-08-05 | Aixerixa
Kirola - Mendia
Ibillaldi bat.— El Día, 1930-11-26 | Ixaka
Kultura - Literatura
Gabon-zar.— Euzkadi, 1932-01-03 | Aixerixa
Politika - Mendigoizaleak
Erlijioa - Kongregazioak
Koldobikatarrak.— Euzkadi, 1931-03-18 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala