Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Dantza lotua debekatuta Azkoitia partean

Gaztetako erromeria lekuak: Kurutzeta, Irukurutzeta, Sallobente. Kurutzetan, Elgoibarko partean, 'agarrauan' (dantza lotua) egiten zen eta Azkaraten edo Madariagan, Azkoitia partean, ostera, debekatuta zegoen.

-Eta zuek nora joaten ziñen?

-Gu? Kurutzetara. Erromeixara baiña. Kurutzetara eta. Egun baten nere semiak esan zian: ama, lehen erromeixara juten ziñan, ez?, eta bai. Eta nora? Batian Kurutzetara, edo Irukurutzetara ere, ta. Ze nahixaoko neuke nik oin egotia hori! Je-je-je.

Nati: -Erromeixara, [Sarouetera] Santixauetan, Irukurutzetara zerian, Santakrutz egunian...

Agurne: -Baina bestela Kurutzetara.

Nati: -Hori, Kurutzetara. Eta San Lorentzon'e egoten zan batzuetan.

Agurne: -Eta Kurutzetan, begira, Elgoibarko partian agarrauan itten zan, eta Azkaraten partitzen zan, Aizkoitixan ez zan itten agarrauan. Madarixan prohibiduta zeuan.

Agurne Muguruza Alberdi (1935)

Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.

Toponimia


Toponimoak

Aldazgain [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Armuetaberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Belarretaberri [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Erretsundi kalea [Kaleak eta plazak]

Ibarrenea [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Kortaberritxo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Momiolaerreka [Errekak]

Pelisen borda [baserriak / Urruzuno]

Ugarroa [baserriak / Azkue (San Roke)]

Zirarda (Ziarda) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Ikasturteari bukaera emateko irteera — 1963-07-14

Cómo aprender el vasco fácilmente — 1972

Lurgabe / CDa eta diska — 1969

Mutuaren hitzak (Hasier Etxeberria) — 2005

Txalupa

Txitxilibakio — 1986-12

Lekukotza

elgoibar — Maritxu _Loiola Ugarteburu Elgoibar (1948)
Kultura lantzen, euskara hauspotzeko

—Tokatu zitzaidan zinegotzi bat, Jabier Arrizabalaga, Belarreta baserrikoa, eta harek esan zidan: “Ba, bueno, hamen itzulpenak eingo dia, baiña hamen beste gauza batzuk ere egin behar dira: kultura bultzatu behar da. Eta, horretarako, bertso-eskola bat antolatu behar dugu, trikiti eskola bat antolatu behar dugu eta omenaldiak egin behar dizkiegu soinujoleei eta…” guzti hori. Ba, esaten dizut, nahiko lan! Gero, badakizu, hillian behin Elgoibarren feria egiten da. Eta feri hoiek, ba, nabarmentzen ziran Gabon Zaharretako feria eta San Bartolomeetako feria, baserritarren eguna. [...]

Elgoibartarren esanetan


Udal agintarien desfilea, banda militar bat atzetik dutela.
1958 urteko San Bartolome eguna.

Hamazazpi bat urte arte auzuan ibiltzen giñan neskak eta mutillak. Gero erromerixia zaguanian, edozein tokittara. San Pedrora eta juaten giñan, baiña asko ez. Gehixen bat San Lorentzo, Kurutzeta eta Madarixako erromerixetara juaten giñan.

Mariano Elustondo Aizpiri

San Lorentzo auzua oso animaua zan orduan, erromerixa haundixak egitten ziran udako eta neguko domeka guztietan. Frontoian izaten ziran, eta jende asko batzen zan. Gelatxok soiñua jotzen zauan, eta merixendatzen ere jende asko egoten zan. Eta familixakuak giñanez, koiñatari eta amari laguntzen giñon tabernan.

Juliana Irizar Goiburu

Hemen, Elgoibarren, egitxen zan domekero erromerixia; illunabarrian edo, illuntzixan...
Eta Maltzagan ere bai jaiero. Gero, Plazan ere egoten zan, unian-unian, baiña han ez zan jaiero. Musikia eta... egoten zan, eta hantxe, korrua egitxen edo... jendia beti aurrera eta atzera, eta aguazilla zauan bat gogorra, Eugenio zakan izena, eta harek jasotzen zabanian bastoia, jaso ta dio! Laster egitxen zaban korrua! Jende asko egoten zan orduan, kanpotik etorritxakuak ere.

Pedro Joxe Artetxe Egia

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


ANTZ, antza: 1. Usain txarra (hitz elkartuetan askotan): Haura zuan kaka-antza, haura!; 2. Traza: Eztakak, ba, hire aittan antzik.

DEBALDE: Adb. Dohainik.

GARAU, garaua: Handia, alea. Han jun giñuazen, eta haura komedore garaua! / Hori dok etxe garaua, hori!

KALE, kalia: Kale gorrixa: En la calle (zentzu figuratuan). Tallarra itxi, eta kale gorrixan geratu nok.

NEKEZ: Adb. Kostata. Con dificultad, dificilmente. Nekez topauko dozue hori bezelako neskarik.

TAJADA, tajadia: Xerra. Filete. Tajaria ere bai. Lau tajada erosi dittut gaur afaltzeko.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Atzian geratzekua ez izan: Ser lanzado.

Etxerako modukua izan (baten bat): Etxera eramateko modukoa izan, egokia gauza guztietarako. Neska hau etxe(r)ako modukua dok! Edarra, jatorra ta langillia!

Hobe biharrez / On biharrez: Con buena intención, de buena fe. Hobe biharrez esandakua da hori, gizajua. Penia ematen digulako. / Hobe biharrez esan dixat hori, e! Ez (eg)idak gaizki hartu!

Leku edarrian laga: Norbaitek beste norbait lotsagarri uzten duenean esaten da.

Sututa ibilli: Bere onetik irtenda, oso berotuta. Sututa jabik Patxi: etxakok ezer ondo ataratzen.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Heriotzak
Izpar beltza.— Euzkadi, 1935-03-31 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Batzokiko txapelketa.— Argia, 1933-10-29 | Mirentxu
Kultura - Zinema
Politika - Ekitaldiak
Batzarra.— Euzkadi, 1932-12-04 | Aixerixa
Erlijioa - Kongregazioak
Gau gurtzaliak.— El Día, 1931-01-18 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala