Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

San Lorentzoko "unibertsitatean" lehenengo letrak

Jaioteguna. San Lorentzoko "unibertsitatean" ikasi zituen lehenengo letrak. Gero kalean don Felixekin eta don Marinorekin ibili zen. Irakasle ona ei zen don Marino.

- Otsillan hamaluan jaixo nitzan ni, barixaku baten. Goizeko ordubi laurden gitxiauetan.

- Orain dela?

- Larogeta hamaika urte. Gero lelengo letrak ikasi nittuan San Lorentzoko ganbaran, "unibersidadia" esaten zion zerak, Pako Berdunek. "Gu unibersidade baten estudixautakuak gaittuk". Ta han ibili giñan, nik sei urte nakala ibili nitzan han. A-e-i-o-u hantxe ikasi neban. Horixe ikasi neban, unibersidadeko estudixuak.

- Ta gero handik...

- Handik ba etxera etorri nitzan Satur maistrianera. Zure amakin eta.

- Eta han zela ikasten zenduen letrak? Nik entzunda daukat nere ama zanagandik R ikasteko, "suak ze itten deu? erre!", eta hola izaten zala.

- Ja-ja... Bai, holako... Gero segiduan pasau nitzan don Felixeana. Gero don Felixekin ibili nitzan, harekin sartu nitzanian baiño txarrao. Urtebete in ta txarrao. Eta don Marinonera pasau nitzan; ya in nitzanian zazpi-beratzi urte. Ta han zeozer.

- Orduan horrek zian garai hartako eskola nazionalak?

- Bai. Horretxek bixak zaozen maixu, don Felix eta gero beste aldian don Marino kojua. Haura ona zan. Haura etorritta zauan hona kastigon bategaittik.

Julian Zabaleta Barrenetxea (1921)

"Yulen" Elgoibarren jaio zen 1921ean. Aita eta ama ere elgoibartarrak ziren. Aita, Telesforo, don Antonio Arrillaga medikuaren txoferra zen eta ama, Josepa, Sallobente auzoko Musillo baserrikoa. Herri-eskolan ikasi zuen don Marino eta don Erasmo maisuekin. Lanbide-heziketan berriz Bernardo Ezenarro izan zuen marrazketa artistiko zein linealeko irakasle. 15 urterekin hasi zen lanean, Elgoibarko forjetan lehenengo eta Jose Leon Ziaran, Jarbe eta Danobaten beranduago. Eibarko Hortensia San Martinekin ezkondu zen 1951n eta bi seme izan zituzten. Bi zaletasun izan eta landu ditu: mendia eta marrazketa. Marrazketarako bereziki txikitatik erakutsi zuen berezko dohaina eta trebezia.    

Toponimia


Toponimoak

Altzate [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Armuetazar [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Belartondo [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Erretsundiberri [baserriak / Azkue (San Roke)]

Ibartola [baserriak / Azkue (San Roke)]

Kortasoro [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Morkaiku kalea [Kaleak eta plazak]

Petoerreka [Errekak]

Unastegierrota (desagertua) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zirardaerdi (Ziarda-Erdi) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Egunkariko mozketak

Xabiertxo — 1970

Asto Narru — 1969

Eskuorria

Ikastola hiztegia

Ikasturteari bukaera emateko irteera — 1963-07-14

Lekukotza

elgoibar — Miren _Vallejo Arriaga Elgoibar (1923-2020)
Eibarko sozialista guztiak euskaldunak ziren

—Eibartarrak gorrixak baiña euskaldunak dia ba asko eibartarra-eibartarra. Danak. Sozialistak... Bueno, gure tio ez dakit nik zekixan, e. Salbadorek bai baiña aittak, tio Balentiñek jakin be ez zaban... Ni ez naiz gogoratzen tiok zekixan. Salbadoren eta aittak, gure aittan-eta anaixa zan baina, harekin ez naiz gogoratzen euskeraz eitten zaban edo ez. Semiak bai, baiña. Tio Balentiñek bai?

—Bueno, gerrara aillegau ga. Ze rekuerdo daukatzu gerrakuak?

—Ba!, gerrakuak, e... [...]

Elgoibartarren esanetan


«Amor y odio» lanaren antzezpena, Udaletxeko
Areto Nagusian, 1918ko San Anton egunean.
Ezkerretik eskuinera: Miguel Andonegi, Manuela Zabala,
Leoncio Gabilondo, Felisa Arrien, Modesto Arriola,
Victoria Gurrutxaga eta Angel Osoro «Mutriku».

Elgoibarren baziran pertsona batzuk euskeraren alde lan egiten zabenak. Angel «Mutriku» zan bat. Haura hill egin zeben. San Lorentzoko frontoian teatruak eta egitten zittuan gaztiekin. Hara juten giñan holakuak egitten zittuenian. Beste aldian, euskeraren kontra zaudenak ere baziran kalian. Orduan, baziran falangistak, karlistas esaten gendun, eta horreri beti errespetuakin ibiltzen giñan, erderaz bazakixen, eta pixka bat gehixago ziralakuan, eta gaiñera geroko politikan sartzen ziranak....

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Herrixan ere bazaguan euskeraren alde egitxen zabanik: Vallejonekuak, Félix Etxeberria «Parapan» ere... Baiña nahiz eta euskaldunak izan, gehixenak ixilikan egoten giñan bildurra zagualako.

Mª Josefa Unzueta Iriondo

Pilar ikastetxian frantses pixka bat erakutsi ziguen. Nik ez neban hitz egitten gauza haundirik ikasi, baiña irakurtzen bai, nahikua ikasi neban. Uste dot, sasoi hartan, Pilar ikastetxian bakarrik irakasten zittuela beste hizkuntza batzuk.

José Gurrutxaga Ondartza

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AIDE!: Interj. Eta pixkat illuntzen hasten zanian, maixua tilin-tilin, tilintilin kanpaia jotzen. Eta aide danak etxera!

BERE, beria: Bere batian (ibilli, juan...): Formal ibili. Bere batian ibilli, e!. Beria egiñ: Salirse con la suya. Atzenian, ibilli-ibilli ein, eta beria ein Juan Joxek. Beriak eta bost (esan): Sekulakoak esan. Beriakin erten: Salirse con la suya.

ESTIMAU: DIO aditza. Eskertu. Asko estimatzen dixat laguntzera etortzia.

IPURTXONTXOR, ipurtxontxorra: El coxis. Ipurtxontxorrekua hartu.

MAKILLA SALDA, makilla saldia: Jipoia. Paliza. Makilla saldia eman: paliza, egurra eman. Makilla saldia eman jauen mutillari.

PRINTZIPAL, printzipala: Inportante(en)a. –Bueno, burua ondo daban bitxartian. –Jakiña, ba, hauraxe printzipalena! / Horixe da printzipala: pakia ta lan pixkat.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Arrastuan sartu: Bide onean sartu. Andres beti izan dok oker samarra: ezin izan juagu iñoiz arrastuan sartu.

Edozeiñ ez izan: Berezia dela uste izan, besteak baino gehiago dela pentsatu. Bizikletia zaukan gizona, orduan, ez ge(r)o pentsau edozeiñ zanikan, e!

Haizia eman: Animar a hacer algo. Guk iñok ere ez, hartu ere ez afiziua ta aitxak sekula ezta eman ere zertzeko, haizerik eman ere ez (soiñua jotzen ikasteko).

Keia dabillen lekuan, sua gertu: «Cuando el rio suena, agua lleva» esamoldearen zentzu bera du.

Popatik hartzera bialdu: Mandar a freir espárragos. Jun hari popatik hartzera! Trabia besterik eztok eitten eta! Ikus Atzetik hartzera bialdu eta Pikutara bialdu.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Gaixoaldiak
Eleizakuak.— Euzkadi, 1933-03-03 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Pelota txapelketa.— Argia, 1934-03-04 | Aixerixa, Mirentxu
Kultura - Literatura
Olerkiak.— Euzkadi, 1931-07-29 | Aixerixa
Politika - Udala
Lizarra'ra.— Euzkadi, 1931-06-18 | Aixerixa
Erlijioa - Kongregazioak
Gela berria.— Euzkadi, 1931-03-03 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala