Etengabe ikasten ari da Luis. Elgoibarko kultura ekintza guztietan dago. Artea, Musika, Historia... bere zaletasun nagusiak. Etxea liburuz beteta du. Hainbat entziklopedia. Orain Interneten topatzen du informazioa.
-Oin nahi dot zure zaletasunak, zure afiziuak. Oin esan dozu jerenterako ikasi zendula, baiña bizitza guztian ikasten ezagutu zaittut. Historiazalia zera, artezalia zera, irakurketa asko itten dezu. Elgoibarko kultur ekintza guztietara fijo-fijo Luis Mari Iriondo (....). Eta zaletasun haundi bat Historia eta Artea. (...).
-Nik oin artian euki dotena da, etxian beti andria protestaka, ez oin, baiña esan nahi dot gaztiauak giñanian, estanterixak ipiñi ta liburuak... Neria izan da... enziklopediak, enziklopediak... Esate baterako, "Enciclopedia del Arte", nik nakan gogo bat eukitzeko, ta han dakat. Ta gero Enciclopedia de la Música. Bueno, hantxe daude enziklopediak. Eta bat, haundixena, Enciclopedia Vasca, zela da, Auñamendi. Larogei bolumen, joe, hori izan da, estanterixa guztiak beteta, hamengua, Debakua, eta hau (dirua) ere asko, hamar mila pezeta kostatzen zan gitxi gora behra liburu bakutza. Baiña beti ere ikusi-ikusi eta hortan. Liburuak hoixe. Ta gaur egunian, inziso bat egingo dot, horrek danak han daude geldi-geldi-geldi ikutu barek. Pena ematen dit, e. Dana zela dakaten ordenadorian, dana, ta horrek larogei liburu horrek, hainbeste kostau dianak, zenbat bidar itten doten aprobia, juten naiz oin Interneten eta artikulo bera, mekauen, hamen daok, barren, debalde.
Luis Mari Elgoibarren jaio zen 1931. urtean. Aita, Jose Mari Iriondo, Altzolakoa zen; ama, Maria, zestoarra eta sukaldari bikaina. Zortzi urte zituela, elizako koruan tiple moduan hasi zen eta hortik sortu zitzaion musikarengatik zaletasuna. Herriko bandan klarinetea eta txistua jo zituen eta ezpata-dantzaria ere izan zen. Lehen hezkuntza egin ondoren, 6 urterekin eskola publikoetan hasi zen don Felix maisuarekin. Ondoren, beka bati esker, San Viatore anaiekin ibili zen El Pilar ikastetxean. Bere asmoa ikasten jarraitzea bazen ere, 13 urterekin Arana lantegian hasi zen: "pintxe" lanetan lehenengo eta aprendiz geroago. Bere burua tailerrei lotuta ikusi zuenez, Elgoibarko "Artes y Oficios" eskolan eta "Señorita Ana"ren akademian ikasketekin jarraitu zuen. Bere trebetasuna ikusiz, Sigma lantegiko bulego teknikoan lanpostua eskaini zioten eta bertan egon zen 30 urte egin eta Acmen gerente modura hasi zen arte. Acmen zegoela egin zituen enpresa- zuzendaritza ikasketak. Elkarrizketa garaian erretiratuta zegoen arren, ikasten jarraitzen zuen. Kultura zaletasun handiduna: historia, arte, musika eta zinezalea. Ez dago Elgoibarren berak parte hartzen ez duen kultura ekintzarik.
Albizkoa [baserriak / Altzola]
Arizpe [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Ballibarzarra [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Erreizabal [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Gure Txokoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Kalegoen plaza [Kaleak eta plazak]
Menditxo [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Pagozabalerreka [Errekak]
Torrekoa [baserriak / Altzola]
Zabalatorre [baserriak / Arriaga]
—Gero ni 80. urtian, ya 1980xan, ni hasi nitzan txikixekin, lau urtekuekin. Hor egon nitzan ni denpora mordua egon nintzan lau urteko gelan. Orduan ya hori, bestiak, ya nausixauak eta, beste lan batzuk eta beste gauza batzuk igual eitten zeben. Ez dakizu? Baiña nik lau urtekuekin zan... ba, ez dakit... gauza… berekin berba ein, abestu… ez zan halako... gramatika erakustia eta horrek gauzok.
—Eta zelan izan zan prozesua euskalduntzekua? Ze hasieran euskera asignatura moduan emoten zenduen eta gero ya noiz hasi zan pixkanaka...?
—Ba horixe, horregaittik... nik hor ez daukat base haundirik esateko. Ze, esaten dotsut, zelan egon nintzan ni txikixekin, ya ni neuan pixkat horretan... aparte. [...]
Jende ugari, herriko jaietan, Elgoibarko frontoian
pilota partidu bat ikusten. 40ko hamarkada.
Pelotak erosittakuak izaten genittuan. «Joxe Piku» esaten gendun denda bat zauan. Harek eukitzen zaban, eta pelota bakoitzak bederatzi txakur t’erdi kostatzen zaban, «95 céntimos» erderaz esaten dana. Pelotak eta gauza asko zittuan harek. Eta hantxe pelota bat erosteko dirua eukitzen genduanian, ba... Narruzko pelotak ziran. Bestela, etxian egindakuak. San Bartolome kalian zauan. «Todo a 0,95» zan denda hori.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Neri gehixen gustatzen zitzatana idi-probak izaten ziran. Orduan jende asko batzen zaban idi-probak. Elgoibarren zaguan proba-tokixa Soarten, San Migeleko bidian. San Pedroko kruziaren parian zauan. Hau zan itxixa. Eta Plaza Txikian zauan beste irikixa.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena.
Elgoibarko Udalak Gotzon Garate izeneko beka sortu zuen 2009an, euskara arloko ikerketa sustatu, eta aldi berean, idazle eta euskaralari elgoibartarra omentzeko.
|
| Gotzon Barandiaran larrabetzuarra, euskal idazle eta kulturgilea da, Euskal Filologian lizentziatua, euskara teknikari lanetan aritutakoa, eta euskararen eta euskal kulturaren ondarea berreskuratzen, digitalizatzen eta hedatzen eskarmentu handikoa. |
elgoibarreraz.eus webgunearen helburua euskarazko ondarea gizarteratzeko atari digitala prestatzea izan da. Horretarako, orain arteko lana arloka sailkatu, web-atari batean bildu eta guztien arteko loturak egin dira.
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AMAGIÑARREBA, amagiñarrebia: Suegra.
BORONDATE, borondatia: Borondatez: Por propia voluntad. Baiña adarixak euren borondatez eitxen dabe (alkar jo) ... idixa ez, idixa obligau eitxen debe.
FIRIN-FARAN IBILLI: Batera eta bestera ibiliz probetxuzko ezer onik egiten ez duenari esan ohi zaio. Ibili asko eta gutxi egin. Ezer eztok egin gaur, firin-faran ibilli haiz egun guztian. / –Banixe kalera. –Bai, ibilli oiñ ere firin-faran!
JO TA KEIA: Jo ta sua! ¡Dale que te pego!
MUTILZAHARTU: DA aditza. Ezkondu? Nik hogeta hamar urte eta horrek hogeta lautik bostera ero hola. Ni mutilzahartuta.
SEGURANTZIA EUKI: Seguridad, certeza. Asko igertze jauek. Bai. Eta nik badaukat segurantzia.
Atzekoz aurrera (ipiñi, jantzi...): Alderantziz. Atzekoz aurrera jantzi dozu jertsia.
Eskumia eta ezkerra nun daguan jakiñ ez: Tontoei esan ohi zaie.
Hitzian eta hitzian: Ikus Hitzian eta hortzian.
Larri ibilli: ¡Seguramente que si!, ¡Apostaría a que si! —Badator ekaitza. —Bai, larri ibilli!.
Santua ez izan: Fidatzeko pertsona ez izan. Errepikatuta ere bai askotan: eztok santu-santua.
