Gurasoak erdaldunak ziren, eta Ferminek euskara kalean ikasi zuen.
-Zure aitta-amak euskaldunak zien?
-Ez dizut ba esaten? Salbatierrakua aitta ta...
-Aittak eitten eben euskeraz?
-Ez.
-Eta amak?
-Ezta.
-Zuek nun ikasi dozue?
-Kalian.
-Kalian, e?
-Ta erderaz baiño lehenao.
-Bai? Orduan euskeraz eitten zan beti, ezta?
-Guk bai behintzat.
-Zuk jaixo ta segidan ikasiko zeben euskeraz baiña etxetik kanpo.
-Klaro, amak-eta ez zekixen eta. Nik bixetara eitten neban gero, erderaz eta euskeraz.
-Orduan hemen erdeldun gutxi egongo zan.
-Erdeldun gutxi? Erdeldunak ointxe geanak edo gehixao igual. Elgoibarkuak.
-Baiña artian be kalian eta mutikuak-eta danak euskeraz.
-Euskeraz asko, bai.
-Zuek anai-arrebok danok ikasi ziñuen euskeraz?
-Danak.
Elgoibarren jaio zen. Aita Barrundiako Audikana kontzejukoa, eta ama Aguraingoa zituen. Bost anai-arrebatatik zaharrena zen Fermin. Zortzi urte zituela galdu zuen aita, eta bere bi anai-arrebarekin Elgoibarko babes-etxean hartu zuten. Hamahiru urterekin Ciara makina-erreminta lantegian hasi zen lanean. Hamaika urte Ciaran eginda, Sigmara joan eta bertan jardun zuen jubilatu arte. Pilota eta futbol zalea zen; Elgoibar futbol taldeko atezaina izan zen, baina pilotari profesional bihurtu zenean utzi behar izan zion futbolari. Barakaldon 1944. urtean debuta egin eta hemeretzi urtez jokatu zuen profesional mailan, lantegiko lana alde batera utzi gabe. Elgoibarko Anjelita Alzibarrekin ezkondu zen eta bi seme izan zituzten.
Akei [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Arandiakoa [baserriak / Altzola]
Balentxi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Elordi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Goikoerrotako zubia [Zubiak]
Juaristiaundi [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Makibar [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Otaerrota [baserriak / Urruzuno]
Soroarterreka [Errekak]
Urteaga (Urtia) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Hasieran, bueno, A eredua...
—Bai, geu giñen A eredua. Bai.
—Eta zelan juan zan gero hori...?
—Gero, nik Imanoli aurreko egunian kontatzen nion. Elgoibar da herri txiki bat. Eta, orduan, herri txiki bat eta lau eskola martxan: pribatua, ikastola eta bi publika. Ta orduan ez zegoen umerik hornitzeko eskola guztiak. Orduan, geuk ikusten genuen denboraren poderioz gure matrikula jeisten ari zela. Alde batetikan geneukan pribatua eta beste aldetikan geneukan ikastola. Orduan, heltzen zen matrikula garaia eta geure kopurua gero eta txikiagoa zen. Orduan eskolan zegoen erronka bat. Geuk eskola aurrera eramatea nahi genuen eta ikusten genuen etorkizuna nun zegoen. [...]

Baserri auzoetako biztanle guzti-guztiak
auzoko baselizan egiten zen elizkizunera
joaten ziren igandero. Aiastia (San Migel), 1945 urtea.
Elgoibarrera etorri nitzanian igandero juten nitzan mezetara. Baiña gero, ume txikixak nittuanian, jai egunetan ezin nitzan jun mezetara goizeko zortzirak baiño lehenago. Ez nakan pertsona bat umiak zaintzen lagatzeko. Orduan konfesatzera juten nitzan, eta behiñ Don Severianori (oso «seberua» zan apaiz haura) esan nion igandietan ezin nitzala jun mezetara, baiña zapatuetan baietz, ahal nabala. Eta esan zidan zapatukuak ez zabala balixo, ehizera juten ziranentzako bakarrik balixo zabala. Eta hola, Don Severiano apaizarekin izandako esperientzixa pasau eta gero, erlijiuak zentzu haundixa galdu zaban neretzat.
Felisa Bergaretxe Ardanza
Gabonetan txarrixa hiltzen zan. Pozgarrixak izaten ziran egun harek, familixia alkartzen giñan. Poz haundixa egoten zan gurian. Txarrixa hildako jeneruak izaten ziran gurian bazkarixetan.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Urkiri basarrixan senide danak juntatzen giñan, ezkondu ziranak ere bai, andra edo gizonekin. Txarrixa hil berri egoten zan, ardi bat ere bai; eta hantxe jan eta edan eginda, su galanta egiñ, gero jokuan egin kartetan-edo, eta gero aspertzen giñanian... tira ba, ohera!.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
BAKAZIO, bakaziuak: Oporrak. Ni lanian hasi nitzan bueno, ze esango (d)izut, bakazio batzuetan, hor basarri baten, tiua hangua san da. Barkazio aldaera ere bai.
ERRALDE, erraldia: Pisu unitatea, 10 libra. Burla moduan esaten zaie pisu handia ez dutenei: Zenbat erralde izango dok, ba, haura!
HERAÑEGUN: Herenegun. Anteayer. Gero, San Lorentzora ere juten gaittuk batzuetan. Herañegun San Migelera, eta hurrengo San Pedro aldera igual da, holaxe. / Eta miñaldixak! Herañuan gau guztian ixa lorik enaban eiñ.
LAGUNTASUN, laguntasuna: Laguntza. Ayuda. Zenbat taller jun da Elgoibartik kanpora? Hori ere penia izen da. Zeatik da hori? Fazilidaderik ez, laguntasunik ez, entenitzen dozu? / Piñuixekin gaur laguntasun haundixa jaukek basarrixan. / Bihar dabanari laguntasuna ematia haundixa da.
PATS: Izerdi patsetan: Izerditan blai.
UDAGUEN, udaguena: Udazkena. Udazkena erabiltzen da gaur egun gehiago. Lehenago, garixa ta ereitte zan sasoi haretan, julio aldia izaten zan. Gaur, en kanbio, hori eztago, eta udaguen aldian egoten da lanik gehixen kasikan.
Beria egiñ: Salirse con la suya. Atzenian, ibilli-ibilli ein, eta beria ein juan Joxek.
Garizumia baiño luziagua izan: Oso luzea (altua) den pertsonari esan ohi zaio.
Jai euki (egon): Zer eginik ez izan. Horrekin jai dagok.
Nahikua / nahiko lan! Zela ferixa haundixak diran horrek, eta zela karabanak dauren, zapaturako allegatzen nahikua lan daukat. Holaxe dira kontuak. Nahikua euki ere bai. Nahikua jakak horrek beriakin, eta laga'ik pakian!
Txomin(txo) etorri: Logurea etorri, haurren hizkeran. Ikus Asto zurixa allegau.