Aita ubidearra zuen, Bizkaia eta Arabako mugaren marra gainean zegoen Anbe baserrian jaioa. Ama Deban jaio eta berehala ekarri omen zuten Elgoibarrera.
-Aitta, esan dizun bezela, Ubidekua, Ubidea, Bizkaixa. A, oso gauza bitxia, beran baserria, kale-basarrixa, muga Araba ta Bizkaixako muga etxe erdixak [eitten] zaban, ta berak esaten zaban Bizkai aldeko..., jaio zala Bizkai aldian. Ekarri zaban hori, ze periodiko izango zan orduan; gure beste etxe hartan egon zan periodikuak ekarrittako... Anbe zeu(n)kan basarrixak izena, eta ekarri zeban oso bitxia zala etxian erdixan zijoala muga, Araba ta Bizkai.
-Etxe horretan jaio zan zure aitta?
-Bai. Eta etxe hartan Bizkai partian jaio zala, berak esaten zaban.
-Bera bizkaittarra orduan.
-Bizkaittarra, bera bizkaittarra.
-Zela zeukan izena etxiak?
-Anbe. Anbe basarria. Muga eitten zaban.
-Eta ama?
-Ama jaio Deban baiña hiru hillabetekin hona etorri zala. Ekarri [...], klaro. Orduantxe etorri ziala honaxe. Baiña jaio Deban.
San Bartolome kalean jaio zen, baina gaur Santa Ana kalean bizi da. Aita Arratiako Ubide herriko Anbe baserrikoa zuen, eta ama Deban jaio eta umetan Elgoibarrera etorritakoa zen. Eskola publikoetan 15 urtera arte ikasi eta gero, familiako jostundegian egin zuen lan 38 urte izan zituen arte. Gero ?Banco de San Sebastián?en egin zuen lan, letrak kobratzen. Emakume batentzako lan egokia ez zela irudituta, bankuak kaleratu egin zuen. 1962. urtean, Elgoibarko lehen ikastolako lehen andereñoa izan zen; ?Ikastola del Lorito? deitzen zioten hasieran. Ikastolaren hasiera gogorra eta geroko bilakaera azaltzen ditu. 1986. urtera arte egin zuen lan ikastolan. Gotzon Garate euskal idazle eta hizkuntzalari jesulaguna Itziarren lehengusua zen; beroni buruzko hainbat gauza kontatzen ditu.
Albitzuri [Industrialdeak]
Aritzaldea [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Ballibarberria [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Ermugañekoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Gure Ametsa [baserriak / Urruzuno]
Kalebarren plaza [Kaleak eta plazak]
Mendibeltzu [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Pagotxiki [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Tokieder [baserriak / Azkue (San Roke)]
Usetxe kalea [Kaleak eta plazak]
—Ni eskola txikixan hasi nitzan hemen. Señorita Satur zan, Elgoibarko ume guztiak 50-55 urtetan zihar hor egon zian Saturrekin umetaz. Eta gero ya 7 urtekin jun nitzan frailliengana, horra, kolegixora, "Clérigos de San Viator" zian haretxek. Baiña bai hemen eta bai han erderaz, erderaz, dana erderaz. Euskeraz ezer ezer... ezta... ezer ere! Bueno! Lagunen artian erderaz. Telebisiua ez zauan orduan, baiña… dana erderia zan! Dana erderia! Etxian. Etxian. Eta goguan dakat ni... gu lau anai gera eta ni nausixena ta, klaro, etxian bai dana eitten gendun euskeraz, dudarik be! Baiña beste dana... Ta aitta konturatu zan ñooo... nik erderakada batzuk be botatzen nebala ta aditz batzuk ez nebala ondo esaten ta hau ta bestia. [...]
Herri kirolen erakustaldia, Tomas Zubizarreta
mediku jaunari egindako omenaldian. 1948 urtea.
Nazio maillako epaille izan nitzan idi-probetan. Herri Kiroletako Gipuzkuako Federaziotik idi-probetara, aizkora txapelketetara... bidaltzen giñuezen. Gogoratzen naiz, behiñ, Azpeittixan, aizkora txapelketa batian, ez niñula parte-hartzaille batek gogobetetzen. Horregatik, honako hau esan nion: «Aizu, ez badozu gogorrago lan egitten probatik kanpo laga biharko zaittut. Eta neure buruari esaten nion: «Honek kaskarreko bat ematen baditt, K.O. lagako nau! Orduan erabaki naban ez nitzala iñungo probatan berriz ere epaille izango. Gauzak gaizki juan leikezela ikusi naban, eta harezkeroztik, ez naban harekin zerikusirik izan nahi. Tongo ugari izaten zan proba haretan; azpijoko asko izaten zan. Idi-probetan, adibidez, likidoren bat botatzen zeben harrixak juan bihar zaban lurraren gaiñian, azkarrago juateko, edo ez korritzeko. Sasoi hartan oso iruzurgilliak izaten ziran. Honelako gauzak goizaldian edo gabian egitten zittuen.
José Gurrutxaga Ondartza
Emakumiak ez zaben batere kirolik egitten, ezta pentsau Garai hartako pentsamoldia oso desberdiña zan, eta rak batzuek izan ezik, emakumiak ez zaben kirolik egitten. Gaur gozamena da.
José Gurrutxaga Ondartza
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AMAITTU: DA eta DU aditza. Terminar.
BOTA: DU aditza. Jaurti ere bai. Dana puntu-puntuan dauanian botatze(n) (d)izu txingor zaparrada bat, eta danak hondauta lagatze(n) (d)itxu.
FRANKO, frankua: Adj. Sincero, franco, generoso.
JO: DU aditza. Beia jo: Desmoralizarse. Behia jota dabik aspaldixan Pako. Etxakok ezer ondo ertetzen.
MUTUR, muturra: Muturrez aurrera (jausi): Caer de bruces.
SEKULA: Inoiz. Oiñ, sekula baiño hobeto bizi gera, ointxe, bixok bakarrik, kapritxo guztiak eiñ... / Sekula halakorik! Harridurako esklamazioa. Sekula santan: Sekularen forma indartua, enfatikoa. Inoiz ez. Sekula santan enok etxe horretara sartuko!
Beria egiñ: Salirse con la suya. Atzenian, ibilli-ibilli ein, eta beria ein juan Joxek.
Garizumia baiño luziagua izan: Oso luzea (altua) den pertsonari esan ohi zaio.
Jai euki (egon): Zer eginik ez izan. Horrekin jai dagok.
Nahikua / nahiko lan! Zela ferixa haundixak diran horrek, eta zela karabanak dauren, zapaturako allegatzen nahikua lan daukat. Holaxe dira kontuak. Nahikua euki ere bai. Nahikua jakak horrek beriakin, eta laga'ik pakian!
Txomin(txo) etorri: Logurea etorri, haurren hizkeran. Ikus Asto zurixa allegau.
