"Txingorriñian" lustre kaxa batekin egiten zen, hanka baten gainean. "Pasa-misi", sokasaltoan. Dena erdaraz egin behar zen.
Jolasian-eta zer egiten zenduen?
Agurne: -Bueno. Dantzan ez bada, zer itten genduan guk?
Nati: -Eskolan eitten gendun sokasaltuan, txingorriña, pasa-mixi, ez dakit zer, bueno...
Agurne: -Etxian ez jaonan /etxaonan/ astirik.
Nati: -Etxian ez, etxian ez zauan astirik jolasteko. Rekreuan.
Agurne: -Etxera etorrittakuan lanak in bihar zian.
-Zer zan txingorriñian?
Agurne: -Ez dakizu? Hori izaten da arraixa batzuk einda hola, lustre kaja batekin.
Nati: -Bai. "A primeras" edo da hori.
Agurne: -Guk erakutsi biharko janau honi.
Nati: -Hori "A primeras" da, uno, dos, tres...
-Hanka baten gaiñian...
Agurne: -Bai, hori. Geuk erakutsi bihar janau honeri jolasian.
-Eta "pasa-misi" esan dozuna?
Nati: Hori? Sokasaltua, jarri hola sokia eta "pasa-misi" bere kantuekin eta gero "Al pasar la barca" eta ez dakit zenbat...
-Kantuak erderaz esaten zien?
-Danak; dana erderaz eitten genduan; ezin zan ein euskeraz.
Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.
Altzatetxetxo [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Arostegiberri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Belaustegi [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Errezabal [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Ibartxiki [baserriak / Azkue (San Roke)]
Kortazar [baserriak / Arriaga]
Morkaikuerreka [Errekak]
Pilarreko zubia [Zubiak]
Upaegi (Upai) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Zirardatxikibekoa (Ziarda Txiki Bekoa) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
—Hemen auzuan eta etxian euskeraz eingo zenduen danak, klaro.
—Zuk esango diazu... Nik erderaz ez nekien. Eta orduan ekarri zuten hona kriada bat, nik erderaz ikasteko, gazteleraz ikasteko. Ze eskolan hasi giñenean, izugarrizko arazua izan zen. Nik ez nekien erderaz. Ni bezela inguruko guztiak; inork ez genekien. Orduan, ordu asko pasatzen genituen belauniko, besuak altxatuta. Eta zigor asko gazteleraz ez hitz egiteagatik. E? Garai zaillak zien. Oso zaillak. Guk, gogoratzen naiz, "Cara al sol" nola abesten genuen eta "Viva España" nola abesten genuen. Eta horrek gero kontraesan haundi bat zeukan etxekoekin, aittitta, amama... amama ez hainbeste, baiña aittak-eta: nola leike hori abestu umeei, nola abestuarazi. [...]
Pilar ikastetxeko ikasleak, eskolako Jaiotzaren ondoan.
Gutxi gorabehera 1949 urtea.
Basarrixan lan asko zaguanian ez zaguan astirik klasietara juteko, eta gitxiago jolasian ibiltzeko. Ganaua, behixak, ardixak eta holakuak mendira juten ziran, eta menditik ekarri bihar, harek zuzendu... aittak esaten zaban: zu ardixak ekartzera, zu bestera, eta... ixilik, egittera. Egurrakin ez, eh! Errespetoz.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Mendira asko juten giñan lagunekin: Kalamuara, Karakatera... ta Izarraitzen ere egonda nago, Erlon. Eskolan lagunak egindakuak ibiltzen giñan alkarrekin, auzuan etxe gutxi zagozen, eta ume gutxi. Merixendia hartu, ta San Rokera juten giñan, Azkue-beheko piñadira, oin etxia dago han. Mintxetara juteko bidian zaguan hori, ta hantxe asko jolasten genduan. Itsasoko haizia etortzen zala esaten zan. Lehenengo neskak bakarrik ibiltzen giñan. Eskolatik ertetzerakuan ere juten giñan San Rokera jolastera, lagunekin. Edozein momentutan juten giñan. Mendira juten giñanian, han bazkaldu, pixka batian egon, eta buelta egitten gendun.
Mª Josefa Unzueta Iriondo
Basarrixetan frutak harrapatzen ibiltzen giñan noizbaitt, ta batzuetan basarrittarrak ikusi ta segittu ere. Eta hurrengo egunian izkutatzen basarrittarraren bildurrez.
Juan Lariz Garate
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AUSKALO: A saber. Auskalo ze(r)tara etorri jakun Inazita!
ENE!: Interj. –Ene! Goiko-Errotak eta Urbanek eta eztakit zeiñek eta, harrapau juek arraiña. Mekauen la letxe!
HARRI, harrixa: Granizo. Ik. Txingorra sarrera.
KOSTUNBRE, kostunbria: Ohitura. Beti konstunbria horixe, azkarrerakua.
PAPAR, paparra: Pecho.
TXORI, txorixa: Txoria. Txorixak aka(ba)tzeko mo(d)uko berua egiñ: Izugarrizko beroa egin. Txorixa baiño ariñagua izan: Oso ariña izan. Txorixak baiño buru gitxiago eduki: Buruarinengatik esan ohi da.
Ahuntzan gaberdiko eztula ez izan: Garrantzi gutxiko gauza ez izan.
Bilddur edarra, obispuak abadiari!: Gehiago agintzen duenak gutxiago agintzen duenari beldurrik ez diola adierazteko, ironikoki. —Berandu najabik, eta oiñ ere andriak errieta edarra preparauko jak! —Bai, zera! Bildur edarra obispuak abadiari! (etxe horretan, nonbait, senarrak agintzen du emazteak baino gehiago).
Gizurrak hanka motzak daukaz: Gezurrarekin urrutira iritsi ezin daitekeela adierazteko. Gezurtia bizkor harrapatzen dela adierazteko.
Jo eta sua: ¡Dale que te pego! Ta hor kriston erromerixia, frontoia bete-bete jente egote(n) zan han, dantzan jo ta sua.
Ondo egiñ (pertsona bati): Pertsona bat ondo tratatu.
