Madarixan (Madariaga, Azkoitia partea) debekatuta zegoen dantza lotua, eta hango jendea Kurutzetara etortzen zen. Kurutzetan ezagutu zuen emaztea izango zena.
- Ta beste gauza bat esango dizut, Madarixan agarraua prohibiduta. Handikan hiru kilometrora, Madarixara, han agarraua prohibiduta. Ta handik jendia horra dantzara.
- Hor libre zan?
- Bai ba!
- Ta Madarixa zer da, beste auzo bat?
- Madarixa goratxuauan beste ermitta bat. Frontoia ta taberna ta, beste ermitta bat Madarixa.
- Eta han be egoten zien erromerixak?
- Bai, baiña han libria bakarrikan ta hamen agarraua. Ta jendia agarraura etortzen zan.
- Baltziuan.
- Honbre! Neska gazte edarrari helduta ein edo soltian ein, aldia dao.
- Hola ezautu zeben zuk zeure andria?
- Bai, haintxe, haintxe!
- Kurutzetan?
- Haintxe bai. Ni, honen basarrixa dao hamendik Kurutzetara bidien erdixen, kamiñuan erdixen dao honen basarrixa. Basarrikua da hau. Ta hara juten nitzan ta hartzen naban hau ta juten giñan hara ta merixenda bat eitten genduan ta dantzan eitten genduan ta han pasatzen genduan jaixa. Egualdi onakin behintzat.
- Ia ia. Oseake, Kurutzetako erromerixara jaiero.
- Jaiero, bai.
Azkue (San Roke) auzoko Santsongoa baserrian jaio zen. Ama zuen bertakoa eta aita, berriz, Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrikoa. Bost urte zituela, familia osoa jaitsi zen kalera bizitzera, Kamiñorokoa etxera. Zortzi urterekin hasi eta 15 urtera arte Plaza Txikiko eskolan ikasi zuen. Aitak Alkortaren tailerrean egiten zuen lan, eta amak espartinak josten zituen etxean. Florenek 'Juaristi Hermanos' makina-erreminta txikien tailerrean ikasi zuen tornulari lanbidea. Gero, Danobat kooperatibara joan zen lanera, eta bertan jubilatu zen. Sallobente-Ermuaran bailarako Marigorta ("Maiorta") baserriko Teodora Elustondorekin ezkondu eta bi seme-alaba izan zituzten.
Agirrejaunzuri [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Antsolaerdikoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Artetxe (desagertua) [baserriak / Urruzuno]
Bizkotxa [baserriak / Arriaga]
Galbarrategierreka [Errekak]
Iturburutxabola [baserriak / Urruzuno]
Lerun kalea [Kaleak eta plazak]
Olasope kalea [Kaleak eta plazak]
San Pedro kalea [Kaleak eta plazak]
Urkieta (Urkitza) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
—Eta ze rekuerdo daukazu, zela etorri zien nazionalok edo gorrixok?
—O, bai, bai, gu gorrixak giñen eta eurak zian nazionalak; eta bueno, auskalo, zer ez. Ba arratsaldeko bostak aldian edo seirak aldian edo... Horrek Felixek esango dizuz hobeto baiña. Gero aitta, aitta zan batzokiko lehendakarixa zan.
—Kontxo...!
—Nere aitta orduan. Bilbora errekadista juten zan. Itxuria hemen lana eskaxtu edo in zanian ni umia nitzala Bilbora errekadista hasi zan. Eta lehendakarixa zan, beti batzokixan sartuta. Gure amak esaten zeban: "Baiña etxakiñat zer daukan horrek batzokixan, beti han dao". Klaro, Bilbotik etorri, afaldu justu-justu ta batzokira. Eta gero ba eon zan jun edo ez jun bestaldera, Bizkai aldera. [...]
Joan den mendearen hasieratik hona,
gure herrian izan dira antzerki talde afizionatuak.
Odeoira zartzuelak, antzerkixak... etortzen ziran. Ondo zaguan Odeoia. Antzerkira ere juten giñan, batez ere, musikia zaguanian. Kantante batzuk ere etortzen ziran.
José Gurrutxaga Ondartza
Odeoira juten ziran antzerki-konpañiak ikustera juten giñan. Antzerki obra haretatik goguan daukadaz «Las chicas del tren» eta «La tabernera del puerto». Gizona eta bixok normalian Odeón zinera juten giñan, han antzerkixak jartzen zittuelako. Antzerkixa berdin etortzen zan eguastenian edo domekan.
Teresa Aginaga Madariaga
«Las Chicas del Tren» ere egon nitzan ikusten. Oiñ hori ez da ezer, baiña orduan ba... 1950eko hamarkadan izan zan hori, Odeón zinia inaugurau zanian edo. Nahiko egun izan zan karteleran, eta danetan toperaiño beteta. Umieri ez ziuen sartzen lagako, baiña herriko nagusi guztixak hantxe izango giñan. Espektakulua! Ba artista onak ziran, emakume edarrak....
Ramon Maiztegi Iriarte
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ABONAU: DU aditza. Goraipatu, famatu. Hamen beti Retegi abonau da, ezta? Baiña «por parejas» Gallastegi askoz hobia zan.
BEGITTAN HARTU (BATEN BAT): Norbaiti gogo txarra izan.
ESKA(T)U: DU aditza. Askatu. Korapillua eskatzen eman dogu ordu erdixa.
IBILGONA, ibilgonia: Kalerako gona (zentzu figuratuan ere bai). Ibilgonia jantzi: Bai, bai, jantzi ibilgonia, eta segizu kanpora!
LO GOSE, lo gosia: … Panaderuak beti lo gosian egon dira. Lo gosian beti, luan faltia beti; neu ere bai. Horregatik laga nion panaderixiari.
PLAZA-GIZONA IZAN: Jende aurrerako balio dutenengatik esan ohi da, jendeaurrean hazi egiten direnengatik.
Baztarrak nahasten ibilli: Endredatzen ibili. Oiñ ere etorri aiz baztarrak nahastera?
Eztula eta dirua ezin dira ezkutau: Nahi izanda ere, ezkutatu ezinekoak dira bi horiek: beti geratzen dira agerian, lehenago edo geroago.
Ipurdixa garbittu: Lausenguetan ibili.
Minia izan: Ser un chollo. Beitxu dok, zelako edarki? Joe, hau minia dok! Eta minia dok eta…
Txakurranak esan: Sekulakoak esan.
