Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

"Txingorriñian" eta sokasaltoan

"Txingorriñian" lustre kaxa batekin egiten zen, hanka baten gainean. "Pasa-misi", sokasaltoan. Dena erdaraz egin behar zen.

Jolasian-eta zer egiten zenduen?

Agurne: -Bueno. Dantzan ez bada, zer itten genduan guk?

Nati: -Eskolan eitten gendun sokasaltuan, txingorriña, pasa-mixi, ez dakit zer, bueno...

Agurne: -Etxian ez jaonan /etxaonan/ astirik.

Nati: -Etxian ez, etxian ez zauan astirik jolasteko. Rekreuan.

Agurne: -Etxera etorrittakuan lanak in bihar zian.

-Zer zan txingorriñian?

Agurne: -Ez dakizu? Hori izaten da arraixa batzuk einda hola, lustre kaja batekin.

Nati: -Bai. "A primeras" edo da hori.

Agurne: -Guk erakutsi biharko janau honi.

Nati: -Hori "A primeras" da, uno, dos, tres...

-Hanka baten gaiñian...

Agurne: -Bai, hori. Geuk erakutsi bihar janau honeri jolasian.

-Eta "pasa-misi" esan dozuna?

Nati: Hori? Sokasaltua, jarri hola sokia eta "pasa-misi" bere kantuekin eta gero "Al pasar la barca" eta ez dakit zenbat...

-Kantuak erderaz esaten zien?

-Danak; dana erderaz eitten genduan; ezin zan ein euskeraz.

Agurne Muguruza Alberdi (1935)

Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.

Toponimia


Toponimoak

Altzola [Baserri auzoak]

Arostegipalazioa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Belortzagierreka [Errekak]

Errezabal etxea (Benito baserria) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Idotorbe (San Pedro) [Baserri auzoak]

Kortazar kalea [Kaleak eta plazak]

Mortarikaerreka [Errekak]

Pontxeraerreka [Errekak]

Upaegigoiti (Upaigoiti) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Zirardatxikigoikoa (Ziarda Txiki Goikoa) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Xalupa

Nekanen gora-berak — 1969

Mintzamena lantzen 1 — 1980

Iturriko maitagarria — 1969

Eusko ami (Iberotar Ebangelista) — 1958

Marxen ondoko errebisionismoa (Gotzon Garate) — 1974

Lekukotza

elgoibar — Miren _Vallejo Arriaga Elgoibar (1923-2020)
Antzezle baten kontuak

—Bueno, ez zatzu akordaitten zuri beste hola anekdotan bat edo… zure teatro, teatro istorixak eta…

—Ni teatrora apuntadora...

—Ondo pasauko zenduen zuek […]

—Beti apuntadora eoten nitzan ni, e?

—Apuntadora? Han zerien sartuta?

—Bai. Artistia gizona zan. Ni, ni txabolan sartuta apuntatzen, txabolan.

—Zure gizona beeuen teatro mundu horretan?

—Gizona?

—Bai. [...]

Elgoibartarren esanetan


Musika Bandaren zuzendaria, Julio Pérez Cortés,
kalejira baten buru. 1943 urteko Inauteriak.

Errosarixokuak eta San Bartolome kalekuak kontrarixuak ziran. Behiñ, Errosarixoko jaixetan neskazahar bi San Bartolome kale aldera juan ziran kotxian, eta «atentaua» euki zeben. Ez dakitt zer ipiñi ziuen, baiña zeozerekin zaratia atera zeben, eta bat oso nerbiosa jarri zan. Solterak ziran, baiña alegriak. Eta, Aizpirinetikan edo, atera ziuen kopa haundi bat lasaitzeko Plaza erdixan, anisa edo, eta trago baten edan zeben. Itxuria, gustatzen zitzakuen ederki-eta. Gu San Frantzisko kalekuak giñan, eta San Bartolome eta Errosarixo kaleko jaixetara juaten giñan. Zezena ere egoten zan, eta jai politxak izaten ziran Errosarixo kalekuak. San Frantzisko kaleko jaixetan ez zaguan ezer, danbolina-edo pasatzen zan, eta listo.

Teodosia Iriondo Garate

Errosarixo kaleko jaixetako onena zezena izaten zan. Jende asko ibiltzen zan Errosarixo kaleko jaixetan. Baiña guk ez gendun nahi zezenik, zergaittikan lehen atiak zabalik egoten ziran. Eta bi bider etorri zan gure etxera, lehenengo pisuraiño zezena. Eta gero buelta eman, eta pareta guztiak kakaztuta, eta garbitzen ibilli bihar.

Mª Josefa Unzueta Iriondo

Elgoibarko Karnabalak asko gustatzen zitzatazen. Gogoratzen naiz urte baten koko jantzi nitzala ni, alemanak bezala. Oso jai sinpatikuak ziran Karnabalak.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


APENAS: Apenas. Españolak zi(r)an. Zaragozakua bata; bestia, eztakitt nungua zan. Españolak. Eta apenas eitten zaben frantsesez.

DESAPAREZI(D)U: DA aditza. Desaparecer. Lau zulo, baiña oin dezapareziuta daure bestiak. Ya behia jota ero… Ya nun dauren etxako antzematen.

GAZTA, gaztaia: Lgart. Ironikoki, burua.

KAPAZ IZAN: Gai izan. Ikus Gauza izan.

NOBIXA, nobixia: Andregaia. Laga’ik nobixia. Beste bost bat urtian laga’ik. Berakin hasteko gero, e!

TERRIBLE, terriblia: Izugarria. Interjekzioetan asko erabiltzen da. Terriblia dok gure Jabier, e! –Bai, bai, alper hutsa dok!

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Astegun buruzuri: Aste erdia aste bukaerarekin kontrajartzeko. Hik dakak baloria, hik: Gabiñera hua afaltzera astegun buruzurixan!

Egurra eman: Meter caña. Egurra ematen juen. Guri etzigun hainbeste efe(k)to eitten, baiña neskeri ta, kriston bilddurra sartzen jauen.

Hankamotz geratu: Zerbait osatu gabe, amaitu gabe geratzea.

Koplarik ez: Koplekin ez etorri: Txorakeriekin eta aitzakiekin ez etortzeko adierazten du.

Praillian dozenia, hamahiru: Fraileak beti eskean ibiltzen direlako esaten da.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Irakaskuntza
Beste urietan antzera, emen ere ez degu [...] Euzkadi, 1932-11-23 | Aixerixa
Kirola - Pilota
Pelota.— Argia, 1935-03-17 | Aixerixa, Mirentxu
Kultura - Musika
Gaste saritua.— Euzkadi, 1936-07-08 | Aixerixa
Politika - Ekitaldiak
Deun Mikel.— El Día, 1932-10-01 | Ixaka
Erlijioa - Kongregazioak
Josu-Biotza'ren illa.— Euzkadi, 1933-06-04 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala