Parapan baserritik Bizkaia aldea ere ikusten da, eta ondo ikusi eta entzun zituzten Durangoko eta Gernikako bonbardaketak. Haizeak kea nola ekartzen zuen gogoratzen du Felixek.
-Beste gauza bat: Parapan basarrixa leku polittian dao,oso leku polittian, euzki lekua da, eta hortik ikusten da Durango aldera dana ikusten da gure basarrittik, eta baitta San Migeldik zihar Gernika're bai. Eta Durango ta Gernika bonbardeatzen begira egoten giñan, begira bakarrik ez, keia etortzen zan, keia edo hautsa edo mendi puntetan laiñua izango balitz bezela, eta ikusi eitten genduzen abioiak botatzen, bonbak botatzen.
-Entzun be bai?
-Entzun be bai. Zenbat bide egongo zan ba. Guretikan Gernikara hogeta hamar kilometro egongo dia zuzen? Ez dia egongo. Ta bista-bistan, ta hegazkiñak bueltan. Ta entzunda nao ni itsasora joaten ziela formaziua hartzera hegazkiñak, baiña nik usten dot Urola Baillarara eitten zebela bueltia, ta Urolatik joaten ziala Gernikara zuzenian gero. Nik ikusi... hori bai Durangokua eta bai...
-Baiña orduan bazeukazuen idearik ze pasaitten zan Durangon eta Gernikan?
-Ideia, ideia?
-Radixua eta holakorik hemen?
-Ez, artian ez, radixorik ez. Geruao bai radixua, geruao euki genduan radixua.
Sallobente-Ermuaran auzoko Parapan baserrian jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama, berriz, Azkoitiko Madariaga auzoko "Luarixe" (Luberiaga) baserrikoa. Zortzi anai-arreba ziren, bera laugarrena. Zortzi urterekin hasi zen eskolan, baina hamaikarekin utzi egin behar izan zuen etxeko lanak egiteko. Hamalau urterekin peoi lanari ekin zion Eibarren; gero Orbea bizikleta lantegian eta Elgoibarko Sigman ere jardun zuen. Elgoibarko Jarbe lantegian doitzaile lanbidea ikasi zuen. Bertan bederatzi urtez jardun ondoren, lantegiko beste hamasei langilerekin Danobat makina-erreminta lantegi berria sortu zuten, geroago kooperatiba bihurtuko zena. Euskarazko klaseak hartu eta eman ere egin zituen, harik eta beste lagun batzuekin Elgoibarko Ikastola sortu zuten arte. Urtebete geroago, Elgoibarko Izarra euskara elkartea sortu zuten. Lolita Canales elgoibartarrarekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.
Amezti (Amesti) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Arriaga [Industrialdeak]
Berdezkunde [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Etxeberrigoen [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Iriarte [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Lautxaboletako txabola [baserriak / Urruzuno]
Olaondoerreka [Errekak]
San Antolin kalea [Kaleak eta plazak]
Urazandi [Industrialdeak]
Zuhazti [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Eta etxeko girua... ze hizkuntza... euskeraz eitten zan zuen etxian?
—Hori da. Euskeraz eitten zan nere etxian, baiña, klaro, eskolara hasi giñanian, erabat erdalduna zan giroa eta nere ama zanak ipintzen zaban frigorifiko gaiñian ipintzen zaban itxulapiko bat eta pezeta bat edo ez naiz gogoratzen oin –ze txakur haundiak eta txakur txikiak ere ezagutu genituen–, baiña dirua sartu bihar izaten genun, ama oso gogor jartzen zalako, euskeraz egin bihar genula eta… Klaro, gu eskolatik, bueno, etxera juaten giñanian, hasten giñan erderaz eta... hori. Hori ezagutu naban, bai. Eta gerora, ba, 8 bat urtekin-edo hasi giñan… hasi zan ba Elgoibarko Izarra elkartearen bittartez edo, euskera pixka bat reforzatzeko edo, Kinak. [...]
Jende ugari, herriko jaietan, Elgoibarko frontoian
pilota partidu bat ikusten. 40ko hamarkada.
Pelotak erosittakuak izaten genittuan. «Joxe Piku» esaten gendun denda bat zauan. Harek eukitzen zaban, eta pelota bakoitzak bederatzi txakur t’erdi kostatzen zaban, «95 céntimos» erderaz esaten dana. Pelotak eta gauza asko zittuan harek. Eta hantxe pelota bat erosteko dirua eukitzen genduanian, ba... Narruzko pelotak ziran. Bestela, etxian egindakuak. San Bartolome kalian zauan. «Todo a 0,95» zan denda hori.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Neri gehixen gustatzen zitzatana idi-probak izaten ziran. Orduan jende asko batzen zaban idi-probak. Elgoibarren zaguan proba-tokixa Soarten, San Migeleko bidian. San Pedroko kruziaren parian zauan. Hau zan itxixa. Eta Plaza Txikian zauan beste irikixa.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
BALEIKE: BALITTEKE ere bai: –Harek dake diferentia neretzat entonaziua. Beste... –Baleike, bai.
ERREKAU, errekaua(k): Recados. Gure etxeko errekauak beti gizonak eitte(n) (d)ittu.
HILL, hilla: Mes. Hillan azkenian jasotzen da soldatia.
LAN, lana: Biharra ere erabiltzen da, baina ez lana erabiltzen den testuinguru guztietan, soldatapeko lanetarako bakarrik erabiltzen da biharra hitza. Goizetik etxeko lanak eiñ, eta arratsaldian, «a paseo». / Basarriko lana len zuan gogorra oingo aldian. -LANA: Hitz elkartu baten bigarren osagai moduan sarritan: Izena (aditza) + lana. Gaur makiñak eitten debe bedar-lana ere. / Heldu-lana esaten jauen, eta gero ipiñi jauen «El dulce meneo» izena heldu-lanari. / Ostian, sega-lana len gustatze jakun. Nahiko lan izan: Nahiko lan izengo dok haren atzaparretatik libratzen.
PATXAROSO, patxarosua: Patxada oneko pertsona, pertsona lasaia.
UGARI, ugarixa: Zenb. Asko. U(g)eri ere bai. Abundante.
Bakoitzak beria, Jangoikua(re)n legia: Bakoitzak bereari kaso egin behar diola adierazteko, besteren gauzetan sartu gabe.
Ez izan eta bai uste, «mierda para usté(d)»!: Itxurakerietan ibiltzen denari esan izan zaio.
Illietatik gora ibilli: Lan askorekin dabilela esateko. Illietatik gora nabil lanakin!
Lotsagabientzat da mundua: Mundu honetan aurrera egiten dutenak lotsagabeak direla adierazteko.
Txahala egiñ: Oka egin. Gehixegi edan najuan bart, eta atzenian txahala ein najuan etxian.
