Elgoibarko ahotsak


ahotsak.eus

Nati esneak partitzen eskolara baino lehen

Lehengo berdura-plaza askoz politagoa zen. Esnea saltzen zuten, baina berdurarik azokan ez. Natik esneak partitzen zituen eskolara sartu baino lehen. Oso goiztarrak ziren denak.

Nati: -Lehen askoz polittaua zan berdura-plazia oin baiņo.

Agurne: -Bota egin bihar debela esate debe.

Nati: -Ez dauka konparaziorik ere ez dauka.

Agurne: -Baiņa ez jone /etxone/ esaten bota egin bihar debela? Bai...

Nati: -Ez jonat /etxonat/ entzun baiņa...

Agurne: -Eta berrixa ein bihar debela esaten debe, ez dakitt.

-Eta nun zeuan hori merkatu plaziori?

Agurne: -Ba justu oin plazia dauan lekuan.

-Bertan zeuan?

Agurne: -Bertan zauan. Gero in zeben dana bota ta haundixa ein. Baiņa berta-bertan.

-Ta zuek joaten ziņaten saltzera?

Nati: -Ez. (...). Eta hori, hau plaza honetan... Gu ez giņan bajatzen berduriakin. Guk esnia. Eta arrautzak eta. Guk nehikua genduan etxekua guk jateko dana. E, Nati? Dana jaten gendunan (barre). Babak eta ortukuak eta danak jaten gendunazenan.

-Etxerik etxe partitzen zenduen?

Nati: -Bai, eta gaiņera nik partitzen naban nere tiana ere bai. Eta gero bidian errekauak ere, batzuetan San Lorentzokuak, beste batzuetan beheraoko etxekuak... Ta andra nausi samarrak zeurenak ba "hori ekarrizu ta haura ekarrizu ta bestia ekarrizu" ta errekauak ere itten genduzen; bestiendako ere. Esniak partidu ta eskolara etortzeko beratziretarako, goizao-goizao.

Agurne: -Izan gera, e, Nati, izan gaittun goiztarrak.

Nati: -Bihako goiztarrak izen, aber bestela ze ingo genduan!

Agurne: -Goiztarrak (barre).

Agurne Muguruza Alberdi (1935)

Sallobente-Ermuaran auzoko Garagartza baserrian jaio zen. Umetatik baserrian lan egin beharra izan zuen. Gainera, bost ahizpa zirenez, etxeko eta soroko lanak edo abereen zainketa, euren artean banatu behar izaten zituzten lan guztiak. Auzoko eskolan ibili zen. Gero grabatzen ikasi zuen, eta Eibarko lantegi baterako jardun zuen lanean, grabatzen, damaskinatuak egiten. Ezkondu ostean, kalean jarri ziren bizitzen. Nati ahizparekin batera egin zitzaion elkarrizketa.

Toponimia


Toponimoak

Abatetxerreka [Errekak]

Andikao [baserriak / Azkue (San Roke)]

Arriagaberri [baserriak / Arriaga]

Bertutesoro (Bertosogoikoa) [baserriak / Aiastia (San Migel)]

Etxezarra [baserriak / Sallobente-Ermuaran]

Irunagaberri [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

Lekueder parkea [Kaleak eta plazak]

Olasoarte [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]

San Ignazio kalea [Kaleak eta plazak]

Urazandiko zubia [Zubiak]

EUSKARAREN HISTORIA SOZIALA ELGOIBARREN


Dokumentuak


Ikastola hiztegia

Kristau ikasbidea bertsotan — 1950

Euskal kantak — 1960

Txitxilibakio — 1986-12

Gazte asanblada eta gaztetxea (3 kartel)

Marxen ondoko errebisionismoa (Gotzon Garate) — 1974

Lekukotza

elgoibar — Miren _Vallejo Arriaga Elgoibar (1923-2020)
Antzezle baten kontuak

—Bueno, ez zatzu akordaitten zuri beste hola anekdotan bat edo… zure teatro, teatro istorixak eta…

—Ni teatrora apuntadora...

—Ondo pasauko zenduen zuek […]

—Beti apuntadora eoten nitzan ni, e?

—Apuntadora? Han zerien sartuta?

—Bai. Artistia gizona zan. Ni, ni txabolan sartuta apuntatzen, txabolan.

—Zure gizona beeuen teatro mundu horretan?

—Gizona?

—Bai. [...]

Elgoibartarren esanetan


San Antolin baseliza auzotarren
biltokirik garrantzitsuena izan zen.
1972an bota egin zuten, autobidea egiteko.

Txiki-txikittatik mezetara juten ikasi genduan, ohittura hori hartu genduan eta orduan mezetara ez jutia zan pekatua. Gure etxian, gaiņera, mezetara juaten ez bagiņan... bueno! San Lorentzoko ermittara juten giņan mezia entzutera. Parrokixara gitxi, hillaren lehenengo barixakuetan. Gazte denporan Don Satur Campos zan San Lorentzoko apaiza. Ondarrutarra zan. Eta tartamutua zan pixkat eta Ebanjelixua edo esplikatzen hasten zanian, ezin izaten zaban pronuntziau ondo, eta lotsatu, gaiņera. Lehen, abadiak mezia aurrera begira ematen zaban; oiņ arpegixari begira ematen dabe, baiņa lehen ez.

Joxe Gurrutxaga Lizarralde

Domekero parrokixara juten nitzan mezetara, goizeko bederatziretan. Orduan mezia egoten zan sei t’erdixetan, zazpi t’erdixetan, zortzi t’erdixetan eta bederatziretan. Gero, hamar t’erdixetan, Meza Nagusixa. Hori domeketan. Lan-egunetan sei t’erdixetan, eta bederatziretan ere bai. Astian, sei t’erdixetakora juten nitzan. Urteko ixa egun danetan juten nitzan mezetara

Teresa Aginaga Madariaga

Mezetara juten nitzan beti gazte denporan, sekula faltau gabe. Goizeko seiretako mezetara juten nitzan ni igandero. Orduan abade mordua izaten ziran Elgoibarren, sei bat edo bai behintzat. Don Jose Antonio, Don Severiano, Don Saturnino eta Don Julian gogoratzen dittut. Danak ezagutzen nittuan nik.

Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea

Honi buruz


Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]

Atal bakoitzari buruzko informazioa:





Tresna honek atal guztietako testuetan bilatzen du.
Edozein berba zati idaztea aski da,
eta agerpen guztiak bistaratuko ditu.
“Toponimia” eta “Kronika zaharrak” atalek
bilatzaile berezia dute.

Hiztegia
(Elgoibarko euskara)


AMISTADE, amistadia: Adiskidantza. Amistad. Baiņa kalera juten gara asko. Kalera jun ezkero…, amistadia eitten da. / Gizon sinpatikua dok (…) Kriston amista(d)ia jaukagu harekiņ.

BURUMOTZ, burumotza: Adj. Rapado, pelado.

GAIXO TXARRA: Eufemismoa: minbizia. Gaixo txarrarekin hil da.

JOTA: Interjekzio moduan asko erabilia: ez du esanahi jakinik. Kanpaiak haste(n) zianian, jota danak refujixora.

NAHIKUA: Zenb. Nahikoa. Nahikua gizur esan dok gaur, eta egon hari ixilik!

SITS, sitsa: Pipia. Sitsak janda dago mahai hori.

Esamoldeak
(Elgoibarko euskara)


Ahopian berba egiņ: Isilka berba egin.

Bete ezindako zakua euki: Asebetetzen zaila denari esan ohi zaio, bai janariaren aldetik, bai konformidadearen aldetik.

Gibelaundixa izan: Ikus Gibel haundixak euki.

Jesukristonak esan: Demasak esan. Jun dok neskia, eta Jesukristonak esan jittuk. Kristonak esan ere bai.

Oiņezkorik nahi ez, eta zaldizkorik etorri ez: Ikus On billa, on billa, bonbilla! Ojo (euki)!: Kontuz ibili.

ELGOIBARKO KRONIKA ZAHARRAK


Gizartea - Irakaskuntza
Ibiltaldia.— Euzkadi, 1932-09-27 | Aixerixa
Kirola - Mendia
Mendigoizale saritua.— Argia, 1935-04-14 | Ixaka, Aberri
Kultura - Zinema
Euzkadi.— El Día, 1934-01-13 | Aixerixa
Politika - Mendigoizaleak
Abertzale-jayak.— Euzkadi, 1933-07-08 | Aixerixa
Erlijioa - Jaiak
Eleizkizunak.— El Día, 1933-06-16 | Aixerixa


elgoibarreraz.eus – Elgoibarko Udala
Kultur Etxea (Euskara Saila)
Kalebarren plaza 3, 1. solairua
20870 Elgoibar – Gipuzkoa
Tel.: 943 744366 – harremanetarako
elgoibarko udala