Aratz-Aizkorri-Degurixa mendialdea da berarentzat mendialderik konpletoena. Igoera praktikatzeko, Durangaldea. Aralar, zoragarria. Udalatx ere bai.
-Zuretako..., aittatu dittuzu mendi batzuk eta. Danak die polittak baina zein da zuretako txoko edo mendi kuttunena Euskal Herrixan?
-Nik konpletuena, hasi Aloñatikan, Aizgorri, Degurixa, Aratz... hori inguru hori. Neretzako. Oin, gero berriz hasi Aloñatik eta gaiñez gain Aizkorrirainoko mendi hori, hori edozein lekutan ez dao. Harrixa ta haitza ta konplikatua ta bestia. Eta praktikatzeko mendixa gora, pixkat hola, Durangesaua. Aralar "una maravilla", baina samurraua, "más pastoril, más verde". Baiña konpletuena eta politta eta ederra, Urbia-Aizgorri-Degurixa. Degurixa ta horrek hirurok dia..., puf, "una maravilla". Udalaitz. Mendi bakarra izateko Udalaitz? Joe, ikusgarrixa.
-Jentiak, esate baterako, Degurixa, askok ez dabe ezagutzen.
-Keba!
San Roke (Azkue) bailarako Tokieder etxean jaio zen. Aita San Antolin (Altzola) auzoko Garaño baserrikoa (gaur galduta) zen, eta ama, berriz, San Roke (Azkue) auzoko Agirrekoa. 13 urterekin eskola utzi eta 'Arriola y Cía' arotzeriarako makinak egiten zituen lantegian hasi zen mandatari lanetan. Bertan doitzaile titulua atera zuen. Gero, 'Estarta y Ecenarro' (Sigma) lantegian jardun zuen jubilatu arte. Gerra denboran, familia leku ezberdinetan banatuta egon zen. Piedad Madariaga bergararrarekin ezkondu zen, eta alaba bat izan zuten. Mendizale amorratua, Elgoibarko Eup! Mendizale taldeko kide izan zen gaztetan. Eup! taldetik Morkaiko elkartea sortu zuten. Garai hartan sei lagunentzako motxila bat izaten zuten, eta kanporako irteeretara kamioi batean joaten ziren, Guardia Zibilaren salbokonduktoa lortu eta gero. Morkaiko elkarteko eta 'Federación Vasco-Navarra de Alpinismo'-ko presidentea izan zen urte askoan. Euskal mendizaletasunaren historia eta gorabeherak, materialaren bilakaera eta abarri buruz mila azalpen ematen ditu. Mendi kiroletako lehiakortasuna aztertzen du. Bere euskal mendi kutunenak zeintzuk diren azaltzen du.
Aldabe [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Ariztizabal [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Barrenaerrota [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Errekarteberri [baserriak / Azkue (San Roke)]
Haizetxe [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Kamiñerokoa [baserriak / Azkue (San Roke)]
Metalkoa [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Palazio [baserriak / Arriaga]
Trenbide kalea [Kaleak eta plazak]
Zabaletabekoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Eta zu ikastolan be, edo ikastolak sortzen be ibilli ziñan, ezta? Zu edo gizona edo bixok…
—Bai, gizona, bai. Gizona bai. Nik gero klasiak ere ematen nittuan.
—Ikastolan?
—Ikastolan ez. Ikastolarik ez zauan oindio.
—Euskeria erakusten?
—Bai. Gero haura egon zanian kartzelan, hemen egon nitzan Mecánica-n. Zeoze bihar naban ta, taillarretik ez genduan ezer atara ta, ezer ere ez. Eta hemen egon nitzan ta hemen denpora gitxi in naban, e? [...]
Idotorbeko (San Pedro) auzotarrek, urtero,
prozesioa egiten dute santuaren ohoretan.
Prozesio hau San Pedro egunean ospatzen da.
Prozesiuak luziak izaten ziran, jende guztixak bueltia ematen zaban herrixan. Eta gero, Korpus egunian ere egitten zan. Egun haretan iñoiz jun izan gera mendira mieluak ekartzera. Bota egin bihar ziran kalian.
Unzueta Iriondo ahizpak
Komunixua parrokixan egin naban. Orduan danak egitten zaben. Zortziretan egitten zan komunixua. Larogei bat neska-mutill alkartu giñan komunixua egitteko. Bazkari berezi bat egin genduan egun haretan. Gaur egun baiño estimauagua zan egun haura. Oillo bat hiltzen bazan ere, pozik.
Mariano Elustondo Aizpiri
Jaunartzia mojen ospittalian egin genduan, eta ostian, armozua, txokolatia, haura izan zan estraordinarixua guretzat. Bestela, etxian ez zan ezer berezirik egitten. Nahikua zan amak soiñekua eta bestelakuak preparatziarekin. Lehen ez ziran egitten oingo banketiak. Bazkarixa korriente. Guk, lau mutillek ta lau neskak egin genduan, hamaika urterekin.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALKAHUETE, alkahuetia: Pertsona faltsoa. Kontakatilua.
BIZIKLETA, bizik(l)etia: Bicicleta. Epokia izan najuan bizikleta bat erosteko, bigarren eskuko bat.
EZKONDU: DA aditza. Casarse. Nora ezkondu: Eta, en fin, familixa ona. Manolo, haura bigarrena. Haura Markiñara ezkondu zan.
JAUSI: DA aditza. Caer.
MORDOZKA, mordozkia: Asko samar. –Guk ere tabernako erropa danak horraxe eitxen genduzen. –Mordozka bat erropa izango ziran, ba. –Asko.
SANTU, santua: Santu ez egon: Ondoezik egon. Santua ez izan: Fidatzeko moduko pertsona ez izan. Errepikatuta ere bai: ez dok santu-santua.
Atzo goizekua ez izan: Adinean nahiko aurreratua izan.
Etxia, beti eskian: Etxeko gastuak inoiz amaitzen ez direla adierazteko.
Hor konpon!: ¡Allá cuidados! Hor konpon, Mari Anton!
Lotsagarri, nabarmen laga ere bai.
Takian-potian: Sarritan, noiznahi. Estartaneko tallarra ere, berak militarizau zaban, eta gero, Bilbora ta, Donostiara ta, takian-potian juan biharra izaten zaban. Mutill fiña bera.
