Babes-etxeko leiho batetik ikusi zituen tropak Elgoibarren sartzen. Soldaduek elgoibartarren etxeetan egiten zuten lo. Ferminek errekete batekin egin behar izaten zuen lo derrigortuta.
-Eta ze rekuerdo daukazu zuk gerrian hasierakua?
-Gose galanta pasau genduala.
-Gerra ostian, ezta?
-Gerra ostian.
-Eta gerra denporan? Hemen tropak etorri zienian akordaitten za?
-Bai. Ospittalian [genden] gu, asilo. Bentanatikan begira tropak zela zatozen Elgoibarrera. "Tropas requetés".
-Denpora asko egon zien hamen, ezta?
-Zazpi bat hillabete. Ez dakit seguru. Zazpi bat hillabete edo, ez dakitt zenbat in zittuen.
-Ondo portau zien edo?
-Eee, danak txarri batzuk zien.
-Esan dostai bi edo hiru soldau etxe danetan partidu egin zittuela lo eitteko.
-A bai, gurian ere bai hori amakin. Ni amakin nenguala soldauak gaiñera derrior hartu bihar, e. Neri tokau jatan, ez dakit zeuden bi, bi edo bazeuden. Beste bat etorri ta derrigorrian hartu bihar. Ta norberakin ifini gaiñera, neurekin lotan reketia. Ez dakit zein zan baiña txarri galanta bai.
-Oseake mutikuakin soldaua.
-Bai.
-Ohe baten edo kuarto baten edo?
-Ohe baten eta kuarto baten. Eta beste ohian ba beste bat. Ez dakit zein, zeintzuk zianik ez dakigu ta. Baina horrek esan biharrik ez dao, horrek, e... Normala begittantzen jata neri zala orduan.
-Etxe danetan pasau zan.
Elgoibarren jaio zen. Aita Barrundiako Audikana kontzejukoa, eta ama Aguraingoa zituen. Bost anai-arrebatatik zaharrena zen Fermin. Zortzi urte zituela galdu zuen aita, eta bere bi anai-arrebarekin Elgoibarko babes-etxean hartu zuten. Hamahiru urterekin Ciara makina-erreminta lantegian hasi zen lanean. Hamaika urte Ciaran eginda, Sigmara joan eta bertan jardun zuen jubilatu arte. Pilota eta futbol zalea zen; Elgoibar futbol taldeko atezaina izan zen, baina pilotari profesional bihurtu zenean utzi behar izan zion futbolari. Barakaldon 1944. urtean debuta egin eta hemeretzi urtez jokatu zuen profesional mailan, lantegiko lana alde batera utzi gabe. Elgoibarko Anjelita Alzibarrekin ezkondu zen eta bi seme izan zituzten.
Aizpizkar kalea [Kaleak eta plazak]
Aranbeltzerreka [Errekak]
Azkue [baserriak / Azkue (San Roke)]
Eguzkilore [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Giza Eskubideen parkea [Kaleak eta plazak]
Juanategi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Maalako zubia [Zubiak]
Orube [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Sigmako zubia [Zubiak]
Urruzunoren txabola [baserriak / Urruzuno]
—Baiño Elgoibar bera ere nahiko berezia baita. Ze hor immigrazioaren ondoren, 1950etik 60ra euskera galdu egin zuen jente askok herrian. Euskera etxian ez zan… iritsi zan momentu bat ez zala transmititzen. Hori frankismuaren eragiña izan zan.
—Zu hona etorri ziñanian ze giro topau zendun hemen?
—Hona ya... Bai, 75ian ya...
—Ya hobia zeuan.
—Klaro, ya ni etorri nintzenian, Franco hil zen urte bera zen ni hona etorri nintzenian, eta mobimentu... bai, gogorra zegoen. Esan nahi dut, bateko heriotzak, ETA zala, atentauak zirela, kartzelak zirela, manifak zirela… mobimentu bixi-bixia zegoen, bere alderdi on eta txarrakin.
—Baiña ordurako euskerian egoeria hobetxua zan. [...]
Gure herriko kaleetan izaten ziren musika ekitaldiek
estimazio handia izaten zuten elgoibartarren artean.
Irakurri? Gaztetan astirik ez zaguan irakurtzeko, eta gero ez dot izan afiziorik. Lehen ez zan periodikorik basarrixetan. San Lorentzo auzuan hiru etxetara-edo etorriko zan. Argia jaiero hartzen genduan, Gerria allegau zan arte. Euskeraz egitten zan. San Lorentzora etortzen zan Angel Arriola, hil zan, eta berari erosten giñon.
Joxe Gurrutxaga Lizarralde
Periodikua ahal zanian irakurtzen naban. «La Voz de Guipúzcoa», «La Gaceta del Norte», «El Liberal»... horrek zagozela akordatzen naiz
Pedro Joxe Artetxe Egia
Beti gustau jata asko irakurtzia, eta oiñ ere periodikua egunero irakurtzen dot. Harrapatzen genduan guztixa irakurtzen genduan, zatorrena. Periodikua «La Gaceta del Norte», «El Liberal»..., baiña gurera ez zan allegatzen periodikua.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
APOPILLO, apopillua: Pupilo. -Apopilluak ere izaten genduzen! Bazkaitxan, apopilluak.
DESASTRE, desastria: Desastre. Eta holaxe ein genduan bueltia. Atzera, Gernikatikan zihar, zela ero hala, pasau, eta hango desastria!
GAZTAIÑA, gaztaiñia: Castaña.
KAPAZIDADE, kapazidadia: Ahalmena, gaitasuna. Hori da kapazidadia dakana juergan ibiltzeko!
NOBIXO, nobixua: Senargaia. Sei hillebetian egon tzian hamen, eta nobixua topau ere bai.
TIO/-A, tiua/tia: Gaur egun gehiago erabiltzen dira hauek osaba eta izeko baino.
Asto zurixa allegau: Logurea iritsi. Allau al da asto zurixa, umia? Ikus Txomin(txo) etorri.
Eguzkixa nora, zapixak hara: Komeni denaren arabera jokatu.
Hari batekuak izan: Oso antzekoak izan. Mikel eta Patxi hari batekuak dittuk bixak.
Kukuak jo (norbaiti): Zorte ona izan.
Praketan sartu eziñik ibilli: Estar ufano, orgulloso.
