Aita ubidearra zuen, Bizkaia eta Arabako mugaren marra gainean zegoen Anbe baserrian jaioa. Ama Deban jaio eta berehala ekarri omen zuten Elgoibarrera.
-Aitta, esan dizun bezela, Ubidekua, Ubidea, Bizkaixa. A, oso gauza bitxia, beran baserria, kale-basarrixa, muga Araba ta Bizkaixako muga etxe erdixak [eitten] zaban, ta berak esaten zaban Bizkai aldeko..., jaio zala Bizkai aldian. Ekarri zaban hori, ze periodiko izango zan orduan; gure beste etxe hartan egon zan periodikuak ekarrittako... Anbe zeu(n)kan basarrixak izena, eta ekarri zeban oso bitxia zala etxian erdixan zijoala muga, Araba ta Bizkai.
-Etxe horretan jaio zan zure aitta?
-Bai. Eta etxe hartan Bizkai partian jaio zala, berak esaten zaban.
-Bera bizkaittarra orduan.
-Bizkaittarra, bera bizkaittarra.
-Zela zeukan izena etxiak?
-Anbe. Anbe basarria. Muga eitten zaban.
-Eta ama?
-Ama jaio Deban baiña hiru hillabetekin hona etorri zala. Ekarri [...], klaro. Orduantxe etorri ziala honaxe. Baiña jaio Deban.
San Bartolome kalean jaio zen, baina gaur Santa Ana kalean bizi da. Aita Arratiako Ubide herriko Anbe baserrikoa zuen, eta ama Deban jaio eta umetan Elgoibarrera etorritakoa zen. Eskola publikoetan 15 urtera arte ikasi eta gero, familiako jostundegian egin zuen lan 38 urte izan zituen arte. Gero ?Banco de San Sebastián?en egin zuen lan, letrak kobratzen. Emakume batentzako lan egokia ez zela irudituta, bankuak kaleratu egin zuen. 1962. urtean, Elgoibarko lehen ikastolako lehen andereñoa izan zen; ?Ikastola del Lorito? deitzen zioten hasieran. Ikastolaren hasiera gogorra eta geroko bilakaera azaltzen ditu. 1986. urtera arte egin zuen lan ikastolan. Gotzon Garate euskal idazle eta hizkuntzalari jesulaguna Itziarren lehengusua zen; beroni buruzko hainbat gauza kontatzen ditu.
Aizpizkargoikoa [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Aranburu [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Bainuetxeko zumardia [Kaleak eta plazak]
Elizburu [baserriak / Altzola]
Goenagaetxebarria [baserriak / Azkue (San Roke)]
Juanitoren borda [baserriak / Urruzuno]
Maitena [baserriak / Urruzuno]
Orubegain [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Soroarte (Soarte) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Ursaltoerreka [Errekak]
—Eta gero hor, Gabonetan...
—A! Klaro, hori... 12 bat urte eukiko nittun. Badaukat argazki bat oso politta, gaiñera. Eta, orduan, Marisol Gurrutxagak –nere lehengusiña– eta Itziar Garciak –nere lehengusiña– egiten zuten zortziko bi talde eta ikasten zian hiru dantza: `Artzai buru txuri bi´ kantuan, `Ingurutxua´ eta `Txalo-dantza´ egiten zan, edo `Makil-txiki dantza´. Nik uste dot txaluekin egiten gendula. Edo makillekin, ez dakit seguru. Hiru hoiek. Eta egiten zian ensaiuak elizako sakristiaren atzekaldeko lokal batetan, santuak gordetzen zian armarixuan lokal haretan. Egiten zian... ensaiatzen zian, ba, ez dakit, hillebete edo bi hillebetian. Kriston lana egiten zuten, ze bueno... Nik uste dot ziala zortziko... [...]
Prudencio Etxaniz, Jose Maria eta Pedro Muguruza Otaño anaiak
eta lagun bat bizikletaz osteratxo bat egin aurretik.
Bizikletan juten nitzan lanera Eibarrera. Lanerako nakan nik bizikletia. Etxian erosi ziaten orduantxe. Ondarruako itzulixa egitten-eta ere ibiltzen giñan. Gure Bide elkartian dago kuadro bat, 1960 urtekua edo, «Vuelta a Ondarroa» egin gendunian aterata. Elkarteko lagunak juntau giñan.
Ramon Maiztegi Iriarte
Umetan, Don Antonio Arrillagaren klinikia zaguan tokixan ibiltzen giñan antxintxika. Kalia amaitzen dan tokixan lur sail bat zauken, eta Hamaika Gazte izeneko futbol taldia bertara juaten zan entrenatzera. Ni harekin juaten nitzan. Koadrilliak osautako talde bat zan; ez zan, esate baterako, Klub Deportibua bezelako talde bat. Jolas egittera juaten giñan hara. Baiña ez dakitt zergaittik, korrika ibiltzen giñan bi edo hiru lagun batzen giñan han. Goguan daukat nola behiñ lasterketa bat izan zan jaixetan. Lehenengo Errosarixo kaletik juan bihar zan, gero, San Bartolome kaletik. Helmuga plazan zaguan. Korrika egitteko alkartu giñen Jesus Egaña, Gabriel Gabilondo (goixan beude) eta Prudencio dalako bat, «Cohete» gaitzizena zaukana. Prudenciok irabazi zauan lasterketia, eta bigarren neu izan nitzan; ondoren, Gabriel eta Jesus Egaña. Danon artian banatu gendun eman ziguen diru apurra; horrela, itxura batian pasau genittuan jaixak.
José Gurrutxaga Ondartza
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALAJA, alajia: Pluralean normalean. Bitxiak. Joyas. Alaja edarra don hori, ba!
BIHATZ, bihatza: Dedo. Adineko hiztunentzat, hanketakoak. Ikus Atzapar sarrera.
ETZIDAMU: Adb. Etzikoaren hurrengo eguna.
IZUR HA(D)I!: Izorra hadi. Mintzakideari txarra desiratzeko esan ohi da.
MEKAUEN!: Mekaben ere bai. Mekatxis baino maldizio gogorragoa. Mekauen la letxe! Mekauen zotz!
SAMAR: Bastante. Xamar ere erabiltzen da. Gaiñera, hor garo denporia batera samar izete(n) zittuan. / Hemen dana igual samar eitten dok (euskeraz).
Banego, banitz, banu ... horrek anai asko dittuk: Behin zerbait pasatu eta gero, hipotesiak egiten ibiltzea alferrik dela adierazteko erabiltzen da.
Ezeren aztarrenik ez izan: Ikus Arrastua hartu.
Iñoren begixan zakarrak haundixaguak ikusten dira: Norbere akatsak ikusi ez, eta besterenak ikusten dituenari esaten zaio.
Lumatu (ga)beko txorikumia izan: Zerbaitetarako gazteegiak direnengatik esan ohi da.
Txahalan moduan jausi: Kolpetik erori.
