Ikastola sortu aurretik euskarazko klaseak ematen zituen Mirenek. Senarra kartzelan egon zenean, ?Mecánica? eskolan eman zituen euskara klaseak. Umeei libururik gabe irakasten zien, baina ?Mecánica?ko mutilekin Oñatibiarena erabili zuen.
- Eta zu ikastolan be, edo ikastolak sortzen be ibilli ziñan, ezta? Zu edo gizona edo bixok?
- Bai, gizona, bai. Gizona bai. Nik gero klasiak ere ematen nittuan.
- Ikastolan?
- Ikastolan ez. Ikastolarik ez zauan oindio.
- Euskeria erakusten?
- Bai. Gero haura egon zanian kartzelan, hemen egon nitzan Mecánica-n. Zeoze bihar naban ta, taillarretik ez genduan ezer atara ta, ezer ere ez. Eta hemen egon nitzan ta hemen denpora gitxi in naban, e?
- "Mecánica" ze da taillerren bat edo...?
- Bai, hementxe, eskola hau. "La Mecánica" esaten, Mecánica edo zela esaten diue honi? Automobilismo ta danak ematen dittue. Hemen, hemen, hemendik ikusten da. Hortxe egon nitzan. Abixau zien nahi banaban ordu batzuk eta, bueno, ba, baietz.
- Eta ze klase emoten zeben, euskera klasiak?
- Bai, mutilleri. Bai, mutilleri ematen egon nitzan.
- Hori zenbat urtekin?
- Ezkonduta, ezkondu ta gero zan ta.
- Gizona kartzelan?
- Bai, bai, bai. Ta lehelengo, lehelengo ere egon nitzan txikixauekin. Orduan bai txikixak, orduan txikixa zeuan? orduan ez zauen ez, ezer ere ez, orduan bai ez zauala ezer. Lehelengo ibilli nitzan, honek, illoba hau hemen egon dana, honek txikixak ziala, honek txiki-txikixak ziala. Danak "izeko" esaten zien, honek "izeko" esaten zien, ta ume guztiak nere illobak zian, danak. "Izeko Miren! Izeko Miren!" ta haintxe, kantuak eta, zeoze, ez dakizu? Hemen ez, hemen liburu batzuekin "de Oñatibia", Oñatibia, ibilli nitzan. Ya hemen pixkat zeraua.
- Mecánica horretan?
- Bai.
Errosario kaleko Vallejonekua etxean jaio zen. Aita, sestaoarra, bost urterekin etorri zen Elgoibarrera; ama etxekoa zen. Lau anai-arrebatatik zaharrena izan zen Miren. Aitak forjan lan egiten zuen eta amak Peñalba espartin-tailerrerako josten zituen espartinak etxean, Mirenek lagunduta. Hiru urterekin eskola txikian hasi zen ikasten, euskaraz ; sei urterekin publikoetara pasatu zen eta erdaraz jaso zituen eskolak. Hamahiru urterekin gerra hastearekin batera, eskolok bukatu ziren. Anjel ?Mutriku? eta Antonio Manterolaren zuzendaripean, antzerki lanak egiten zituzten batzokian. Urte askotan jarraitu zuen antzerkia egiten; kale antzerkiak ere egin zituen, Eztei Zaharrak, senarrarekin batera. Hamabost urterekin Valenciaga tailerrean hasi zen lanean; gero ?Alcorta y Cía?n jardun zuen ezkondu zen arte. Pako Juaristi ?Txitxarrokua?rekin ezkondu zen Txitxarrokua etxera. Mirenen koinatua Bitor Arrieta ere egon zen elkarrizketan.
Abatetxe [baserriak / Urruzuno]
Amuskategietxetxo [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Arriaga kalea [Kaleak eta plazak]
Bernardo Ezenarro kalea [Kaleak eta plazak]
Etxeberrizabal [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Irunaga (Irunagabe) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Legarrerreka [Errekak]
Olaso kalea [Kaleak eta plazak]
San Frantzisko kalea [Kaleak eta plazak]
Urazandi parkea [Kaleak eta plazak]
—Eta ze rekuerdo daukazu, zela etorri zien nazionalok edo gorrixok?
—O, bai, bai, gu gorrixak giñen eta eurak zian nazionalak; eta bueno, auskalo, zer ez. Ba arratsaldeko bostak aldian edo seirak aldian edo... Horrek Felixek esango dizuz hobeto baiña. Gero aitta, aitta zan batzokiko lehendakarixa zan.
—Kontxo...!
—Nere aitta orduan. Bilbora errekadista juten zan. Itxuria hemen lana eskaxtu edo in zanian ni umia nitzala Bilbora errekadista hasi zan. Eta lehendakarixa zan, beti batzokixan sartuta. Gure amak esaten zeban: "Baiña etxakiñat zer daukan horrek batzokixan, beti han dao". Klaro, Bilbotik etorri, afaldu justu-justu ta batzokira. Eta gero ba eon zan jun edo ez jun bestaldera, Bizkai aldera. [...]
Gure herriko koadrilek edozein aukera
aprobetxatzen zuten mahaiaren inguruan biltzeko.
Goizian ez genduan danok batera gosaltzen, baiña bazkarittan eta afarittan danok sukaldian alkartzen giñan. Gero, merixendia eta holakuak lanian bertan zagozen tokira eruaten ziran.
Mariano Elustondo Aizpiri
Pertsona bat hiltzen zanian, enterrau eta gero, honrak egitten ziran. Eta zaguan kostunbria bazkarixa emateko etortzen ziran senide guztixeri. Gero ohittura hori kendu egin zaben. Eta ondo egin zaben, gaiñera. Mozkortu egitten zan jendia. Lotsagarrixa izaten zan. Nere amama hil zanian, esate batera, honretako bazkarixan 40 bat lagun alkartu ziran.
Markos Arregi Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALLEGAU: DA aditza. Iritsi, heldu. Ehun da berrogeta hamar bat metro ero egongo ziran, ondiokan aldatz goria zauan, gora alle(g)au gabe, eta kañonazo bat kamiño erdixan sartu zan.
BIZITZA, bizitza: Baserrietan, familia bat baino gehiago bizi direnean, hala esaten zaio baserriaren parte bakoitzari. Basarri honetan ere, lehen hemen zian, itxuria, bi bizitza zian. / Hori etxe haundixa, hortikaldeko hori? Bi bizitza zian hor.
EZTA(G)O!: Elkarrizketetako interjekzio bat. Prontoe ganorazko bat ere ez. Ikastolan dago bat, baiña ... Hor enpresiak pelota motelak atera bihar ditxu, eta eztago! / –Oiñ ere berri txarrak etxe aldian. –Bai, ezta(g)o hemen...
JENDE HAUNDI, jende haundixa: Jende inportantea. Zubi berrixa inauguratzen juek, eta jende haundixa etorriko dok gaur herrira.
MORROI / -E, morroia: Baserrietan batez ere. Criado, sirviente. Bata morroe eta bestia soldau jun ziran etxetik.
SARRITTAN: 1. Maiz. Ikus SARRI sarrera. 2. Batzuetan: Sarrittan hobe izeten dok etxian geratzia kalera ertetzia baiño.
Asto zurixa allegau: Logurea iritsi. Allau al da asto zurixa, umia? Ikus Txomin(txo) etorri.
Eguzkixa nora, zapixak hara: Komeni denaren arabera jokatu.
Hari batekuak izan: Oso antzekoak izan. Mikel eta Patxi hari batekuak dittuk bixak.
Kukuak jo (norbaiti): Zorte ona izan.
Praketan sartu eziñik ibilli: Estar ufano, orgulloso.
