Gerraostean Donostiatik Elgoibarrera etorri behar zen batean tren-geltokian familiako bat ikusi zuen (Kleto Rementeria) eta hark lagundu egin zion.
-Haura zeuan faktoria, faktoria edo zeoze estaziuan, ta zeuan Donostian. Nik segiduan ikusi neban. "Se me vió el cielo abierto. 'Ay, ayúdame, ayúdame!' Nik zesto haundi batekin dana. Eta dirua gitxi. Ta "Quiero ir a Elgoibar". "No no te preocupes". (Erdaraz jarraitzen du). Anacleto Rementeria. Roken laguna zan. Nik orduan ez nekixan, parentela ezta batere. Bakarrik hori, Roken laguna zala; ta ikusi nebanian, u!
Elgoibarren jaio zen eta bertan ikasi zuen. Gerra zibilean, bere gizonarekin batera Kataluniara heldu zen, eta Pirinioak gurutzatuz, Frantziako "Argeles sur Mereko" errefuxiatu eremuan egon ziren. Aste batzuetara, Pabe ondoko herri batera joan ziren lanera. Han jaio zen beren lehenengo alaba. Bigarrenaren zain zegoela, 1940an, Espainiara itzuli ziren. Gizona kartzelan egon zen lehenbizi, eta "Batallón de Trabajadores"en ondoren. Eibarren bizi izan ziren urte batzuetan, baina 1950eko hamarkada hasieran, Mexikora joan ziren bizitzera, eta han bizi zen Pilar. Hizkeran ere nabari zitzaion hori, gaztelaniaz hitz egiteko joera eta azentu berezia zuelako.
Aiastia (Aizti) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Antxusietaetxezarra [baserriak / Urruzuno]
Aubia (Aubixa) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Borrajena [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Garagartzabekoa [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Izarpe [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Lizundia [baserriak / Arriaga]
Olazarraga [Errekak]
San Roke [baserriak / Azkue (San Roke)]
Urkiolatxiki [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
—Ta gero, horretaz aparte, pues, hori, ikusten genuen zer indarra hartzen ari zen euskera eta ikusterakoan zer indarra hartzen ari zen, eskolak berak beraren planteamentua egin behar izan zuen. Orduan, A eredutik lehenengo pausua izan zen B eredua eskatzia. Horrek suposatzen zuen plantillatikan hainbat plaza perfilatzen zirela euskera... Orduan, horrek suposatzen zuen zeuden irakasleen artean beste toki batera jun beharko zirela. Hori ez da inoren gustokoa, baina, klaro, mahai gainean jarri behar dituzu gauza guztiak. Aurrera jarraitzea nahi badegu, gure aldetikan ere jarri behar degu. Orduan, hasi giñen hortikan. Klaro, geundenon artean ere euskera ez genuen menperatzen. [...]
Idotorbeko (San Pedro) auzotarrek, urtero,
prozesioa egiten dute santuaren ohoretan.
Prozesio hau San Pedro egunean ospatzen da.
Prozesiuak luziak izaten ziran, jende guztixak bueltia ematen zaban herrixan. Eta gero, Korpus egunian ere egitten zan. Egun haretan iñoiz jun izan gera mendira mieluak ekartzera. Bota egin bihar ziran kalian.
Unzueta Iriondo ahizpak
Komunixua parrokixan egin naban. Orduan danak egitten zaben. Zortziretan egitten zan komunixua. Larogei bat neska-mutill alkartu giñan komunixua egitteko. Bazkari berezi bat egin genduan egun haretan. Gaur egun baiño estimauagua zan egun haura. Oillo bat hiltzen bazan ere, pozik.
Mariano Elustondo Aizpiri
Jaunartzia mojen ospittalian egin genduan, eta ostian, armozua, txokolatia, haura izan zan estraordinarixua guretzat. Bestela, etxian ez zan ezer berezirik egitten. Nahikua zan amak soiñekua eta bestelakuak preparatziarekin. Lehen ez ziran egitten oingo banketiak. Bazkarixa korriente. Guk, lau mutillek ta lau neskak egin genduan, hamaika urterekin.
Sotera Zubiaurre Garitaonaindia
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ARREN: Kontzesio perpausetako menderagailua, aditz partizipioak lagundua (-TU ARREN). Monjak frantsesak izan arren, euron kantuak eta euren gauzak eta entzutia gustatze(n) (j)atan... / Han gaiñetik jo arren bonbiak, etxuek apurtuko haura, lodiera haundixa jaukak eta.
DULTZEMENEO, dultzemeneua: Helduta egiten zen dantza. Azkarate gaiñian, Elgoibarko partetik dantza lotua eitte(n) zuan. «Dultze meneo» esaten jakuan Azkoitixan horri.
GORRAIZE, gorraizia: Gorraizia eduki. 1. Estar sordo. 2. Ironikoki: hacerse el orejas.
KEE, keia: Humo. Keiana egiñ: Joan eta ez itzuli. Hi, Patxik oiñ ere keiana egin jok!
ON, ona: Nere onetik atara: Sacar de mis casillas. Nere onetik ataratzen nok haura ikusten doten bakoitzian! Bere onetik erten: Bere onetik ertenda dago, eta ez egixozu kasorik egiñ. On billa, on billa, bonbilla!: Duena baino andregai edo senargai hobearen bila (edo, ez daukanaren kasuan, onenaren bila) aritu eta gero, ez hain onarekin edo inorekin geratzen ez denari esan ohi zaio. Zentzu bertsua du honako honek ere: Oiñezkorik nahi ez, eta zaldizkorik etorri ez.
TXABALITO, txabalitua: Mutil koskorrak. Nik estot pentsatzen zahartu naizenik. Ezta gitxiorik ere! Ni txabalito bat sentitzen nok.
Bakoitzak beria, Jangoikua(re)n legia: Bakoitzak bereari kaso egin behar diola adierazteko, besteren gauzetan sartu gabe.
Ez izan eta bai uste, «mierda para usté(d)»!: Itxurakerietan ibiltzen denari esan izan zaio.
Illietatik gora ibilli: Lan askorekin dabilela esateko. Illietatik gora nabil lanakin!
Lotsagabientzat da mundua: Mundu honetan aurrera egiten dutenak lotsagabeak direla adierazteko.
Txahala egiñ: Oka egin. Gehixegi edan najuan bart, eta atzenian txahala ein najuan etxian.
