1931an Errepublikaren sorrerak sortutako poza adierazten duten bertsoak.
ERREPUBLIKAREN SORRERARI
Milaz gaiņera beratzirehun
hogeitamaikagarren urtian
Errepublika sortua zaigu
Espaiņiako partian,
ez det uste nik izango dala
guziontzako kaltian
alkarrengana gorrotu gabe
ondo konpondu gaitian.
Errege edo morroi beltz hori
egiņa dute bialdu,
berrogetabost urte inguruan
hemen egin da mantendu
aspaldi samar batzuen partetik
egiņa zuten ba saldu
Berriz honuntza agertzen bada
ez aterikan zabaldu.
Fermin Galan eta
Garcia Hernandez
biak ziran kapitanak,
Abenduaren hamalauetan
afusillatu zianak,
kristau gaiztuak eiten ditue
modu horretako lanak,
aber zer nahigabe hartuko
zeben haiek hazi zituanak.
Gogoratzian nere bihotza
egiten da erdiratu,
sasorik onenian horrela
mundua bihar lagatu.
Espaiņia ta Euskal Herrixa
horrek digute salbatu.
Coronel Franco ere egin dute
kartzelara sartzen hasi,
toki horretan ez omen zeban
paraje ederra ikusi,
leiho batetik salto eginda
Prantzira jun zan igesi.
Orain Espaņan jan da pasean
nahi dan bezala da bizi.
Arioplano eder bat dauka
noranahi azkar juteko,
nahi duanian Prantziara ta
igual Portugalerako,
raia badaka mekanikua
makiņa arreglatzeko,
horrebai badakala
burua defenditzeko.
Eibarko Iraegi baserrian jaio zen, zazpi anai-arreben artean. Ama bertakoa zuen eta aita Aramaioko Kerizti baserrikoa. Bertso kantaria izan da bizi guztian, aita Julianek irakatsita. Hogeita hamar urte zituela, Elgoibarko Aizpizkarbekoa baserrira ezkondu zen, bertako Casto Agirregomezkortarekin. Hiru seme-alaba izan zituzten.
Altzolabea [baserriak / Altzola]
Arraitzaga [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Bentagoikoa (Benta-Goiko) [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Errotaberri plaza [Kaleak eta plazak]
Iņakiren txabola [baserriak / Urruzuno]
Kurutzelaegi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Munoandi [baserriak / Urruzuno]
Sagarzurieta (Saurtitza) [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Uparitzaga kalea [Kaleak eta plazak]
Zizilion kalea [Kaleak eta plazak]
—Batzokixan ze zeukatzuen, dotriņia eta?
—Teatruak-eta eitten genduzen gero batzokixan. Bai.
—Kontxo. Umetan hori?
—Umetan, bastante ume. Nik beratzi urte neukazen, Eibarrera joan nitzan batzokira eszenarixo batera irakurtzera. "Eulia eta Txindurria". Ez naiz aiztutzen nik irakurri naban zer harekin Eibarren. Beratzi urte edo hola eukiko nittuan. "Eulia eta Txindurria" zan liburua, hauraxe irakurri naban eszenarixuan.
—Osea ke irakurtzen bakarrik.
—Irakurri bakarrik.
—Baiņa gero antzerkixak...
—Antzerkixak bai hementxe eitten genduzen, tablau bat ipini batzokixan eta... [...]
Sotera Zubiaurre eta bere ama, Sotera Garitaonaindia,
Usetxe baserriko askan. 1929 urtea.
17 urtekin erten naban estraiņekoz nere basarrittik zerbitzera. Olasarte basarrixan izan nitzan. Nere ahizpa hantxe zaguan, baiņa Movillasen fabrikan kolokau zan eta basarrixa laga zaban. Eta lagatzerakuan ni jun nitzan zerbitzera hara, beste bat topau arte. 18 hilabete egin nittuan han. Beste bat topau zabenian Aitz-Bizkar basarrira bueltau nitzan. Gero Eibarren zerbitzen egon nitzan gerra denporan. Orbea alkate zanaren etxian egon nitzan, eta 14 duro hilleko irabazten naban. Aberatsak ziran eta fabrika haundixa zauken, Beistegi Hermanos fabrikaren aldamenian. Oso jai egun gutxi izaten nittuan nik orduan, eta kaleko neskeri esaten niuen nik ere nahi nabala kalian ibilli, baiņa ezin naban. Eibarren egonda, gerria hasi zan, eta Orbeatarrak bildurrez ibilli ziran, alkate karlista zan seņoritua-eta. Aitz Bizkar basarrira bueltau nitzan berriro.
Ventura Agirregomezkorta Ibarluzea
Sigman emakume askok egitten zaban lan, makiņak probatzen, montajian edo lan txikixak egitten, torlojuak lotu eta askatu, adibidez. Igual, gizonezkuak baiņo azkarraguak izango ziran eskuekin.
Juan Lariz Garate
Lehen nagusixentzat zaguan errespetua askoz handixagua zan gaur baiņo. Aittak esaten bazaban zeozer, egiņ egiņ bihar. Ni ez naiz akordatzen amak sekula jo ninduanik, baiņa aurpegi serixua jartzen baldin bazaban... errespeto handixa zauan.
Juliana Irizar Goiburu
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
ALLEGAU: DA aditza. Iritsi, heldu. Ehun da berrogeta hamar bat metro ero egongo ziran, ondiokan aldatz goria zauan, gora alle(g)au gabe, eta kaņonazo bat kamiņo erdixan sartu zan.
BIZITZA, bizitza: Baserrietan, familia bat baino gehiago bizi direnean, hala esaten zaio baserriaren parte bakoitzari. Basarri honetan ere, lehen hemen zian, itxuria, bi bizitza zian. / Hori etxe haundixa, hortikaldeko hori? Bi bizitza zian hor.
EZTA(G)O!: Elkarrizketetako interjekzio bat. Prontoe ganorazko bat ere ez. Ikastolan dago bat, baiņa ... Hor enpresiak pelota motelak atera bihar ditxu, eta eztago! / –Oiņ ere berri txarrak etxe aldian. –Bai, ezta(g)o hemen...
JENDE HAUNDI, jende haundixa: Jende inportantea. Zubi berrixa inauguratzen juek, eta jende haundixa etorriko dok gaur herrira.
MORROI / -E, morroia: Baserrietan batez ere. Criado, sirviente. Bata morroe eta bestia soldau jun ziran etxetik.
SARRITTAN: 1. Maiz. Ikus SARRI sarrera. 2. Batzuetan: Sarrittan hobe izeten dok etxian geratzia kalera ertetzia baiņo.
Argi ibilli: Kontuz ibili. Argi ibilli, gero, e! Horrekin eztago-ta bromarik.
Edan txarrekua izan: Edandakoan gaizto jartzen denez esaten da. Hori edan txarrekua dok, eta argi!
Hainbestian geratu: Hainbestian geratu danian konforme egon leikek, etxok eta dana galdu!
Kazuak zartagiņiari, ipurbeltz: Berdintsuak diren bi lagunek elkarri esaten diote. Baita hau ere: Zozuak beliari, ipurbeltz.
Plantak egiņ: Zerbaiten itxurak egin.
