Lizarrako estatutua zela eta, Felixek bost urte zituela, bizkarrean propaganda txartela eta eskuetan panfletoak zituela, errepidean egoten zen paperok banatzen. Garai hartan Sallobente auzoan mitinak, antzerkiak, dantzariak, etab. egoten ziren. Aitarekin joaten ziren ikustera.
-Bost urte naukazela aittak alanbre-arantziakin ipini zian bizkarrian propaganda abertzalia bizkarrian ipini zian. Ta kamiņua dao gure basarrixan onduan, kamiņua dao, ta kamiņua pasatzen automobillak, eta erakusten niuen, bizkarra erakusten niuen autokuari propagandia zabaltzen. Eskuan'e papelak naukazen eta geratzen bazan automobilla ba eman itten [gendun], eta bost urte neukazen orduan.
-Eta zer zeukazun bizkarrian, ikurriņa edo?
-Ez, letrerua zan zeoze. Abertzalien propaganda. Orduan Estellako Estatuana. Hori 1931n zan.
-Justo Republikia etorri zanian.
-Bai, ba orduantxe. Estellako Estatutua zala edo ez zala, Bizkaittarrismuan, Bizkaittarren zerak zien harek, Bizkaittarristak zian, orduan esaten zana. Ta propaganda hoixe naukan nik, eta autuari ematen nion propagandia; geratu eta propagandia... Batek eman zian, Bilboko matrikulia zeukan kotxe batek eman zian bost zentimo.
-Propiņa?
-Propiņa. Ta hartu zian propagandia. Ta horixe neukan esateko. Ta gero orduan momento horretan gure auzuan Sallobenten mitiņak, antzerkiak, dantzarixak, gauza asko egoten zian eta hara juten giņan aittakin haura ikustera. Hori zan Republikako denporan.
-Entzun dot beste leku batzuetan be Republikiak alaittu ein ebela pittin bat...
-Bai, ni akordatzen naiz, danzarixak etortzen zian, ez dakit Tolosatik edo nundik autobusian etortzen zian Azkoitti aldetik, eta itxuria Sallobentera ez zeuan autobusa juteko modurik eta gure basarri inguruan geratzen zian eta gure basarrittik jaixten zian illeran danak dantzari guztiak goittik behera. Hori goguan daukat. Eta hori zango zan gutxi gorabehera milla beratzirehun eta hogeta hamalau-hogeta hamabost. Holako bat izango zan.
-Republika-republikan.
-Bai. Edo lehenao, hogeta hamaikatik hasi ta...
-Baiņa gerria sortu aurretik.
-Bai, gerria sortu aurretik.
Sallobente-Ermuaran auzoko Parapan baserrian jaio zen. Aita zuen bertakoa eta ama, berriz, Azkoitiko Madariaga auzoko "Luarixe" (Luberiaga) baserrikoa. Zortzi anai-arreba ziren, bera laugarrena. Zortzi urterekin hasi zen eskolan, baina hamaikarekin utzi egin behar izan zuen etxeko lanak egiteko. Hamalau urterekin peoi lanari ekin zion Eibarren; gero Orbea bizikleta lantegian eta Elgoibarko Sigman ere jardun zuen. Elgoibarko Jarbe lantegian doitzaile lanbidea ikasi zuen. Bertan bederatzi urtez jardun ondoren, lantegiko beste hamasei langilerekin Danobat makina-erreminta lantegi berria sortu zuten, geroago kooperatiba bihurtuko zena. Euskarazko klaseak hartu eta eman ere egin zituen, harik eta beste lagun batzuekin Elgoibarko Ikastola sortu zuten arte. Urtebete geroago, Elgoibarko Izarra euskara elkartea sortu zuten. Lolita Canales elgoibartarrarekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten.
Amaiur [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Arriaga [Baserri auzoak]
Berazeta [baserriak / Azkue (San Roke)]
Etxeberriako txabola [baserriak / Urruzuno]
Irazabaleta [baserriak / Urruzuno]
Larramendi [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Oatxiki [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Sallobente-Ermuaran [Baserri auzoak]
Urazandi [Kaleko auzoak]
Zuhaitzaetxea [baserriak / Altzola]
—Sarrittan erten da hor Elgoibarko Izarrako anekdotetan eta. Aitta zauan euskerian egoeriakin ta ikusten zan etorkizunakin… bueno! Ta Felix Etxeberriakin `Parapan´ekin berba eitten zaban. Ta aittak esan zion Felixi: “Hi, Felix, nik lehenau topauko juat perretxikua Plaza Txikixan –Plaza Txikixa hori da– Plaza Txikixan perretxikua – nere aitta perretxikozalia zan amorratua– lehenau topauko dot perretxikua Plaza Txikixan Elgoibarren ume batzuk euskeraz eitten baiņo”. Eta gero umiak euskeraz eitten. Baiņa gure aittak perretxikua topau zaban Plaza Txikixan! Bai. Hor, enbor baten onduan, ta-ta-ta... aiba perretxikua! Ordurako ya euskeria ya hasitta zauan, baiņa bai. [...]
Joxe Odria, Foruen plazan egin zen dantza solteko
txapelketan parte hartu zuten beste batzuekin batera.
1946 urteko San Bartolome jaiak.
Nik betidanik izan dot zaletasuna panderua jotzeko. Eta irratixa entzunda asko ikasi naban. Ez nitzan jun sekula panderua jotzen ikastera. Nere kasa ikasi naban. Ama ona nakan, umiak zaintzen zidazen batzuetan, eta ni erromerixetara juten nitzan gizonarekin. Nik panderua jotzen naban, eta gizonak dantza egin.
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga
Dantzan ikasi naban. Premixotan eta ibiltzen nitzan dantzan ni Maite Vallejo eta herriko beste lagunekin. Elgoibarko Udaletxeko plazan ere egitten zan, eta dozena bat pareja ateratzen giņan dantzan egittera.
Joxe Odria Osoro
Dantzan gitxi ikasi naban, pixka bat erromerixetan. Lehen musika soltia entzuten zan, trikitixa eta holakuak. Hori zan nik gogoko nauana.
Juan Lariz Garate
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AKABO BA!: Zerbaiten ziurtasuna egiaztatzeko esklamazioa. –Aurten ere etorriko zerate herriko jaixetara, ezta? –Akabo ba!
BIHA(R)KO!: Biharko! Bihako! Biheko! Zer erremedio! Esklamazioetan, interjekzioetan erabiltzen da asko; aditz partizipioaren laguntzarekin edo bakarrik. Gustatzen jatzu basarrixa? Biheko! Nora jungo nok, ba? / Zelako lokatzia! Orduan hor, abarkakin da, botiņekin da, juten giņuazen, neska laguntzera-ta juteko. Biheko! Biharko + aditza! (biharko egin!): –Bixar lan pixka bat egittia tokatzen jaku. –Biharko eiņ, nagusixa hasarrauko ezpada.
ETSIPEN, etsipena: Etsipena eman: Gaixoa sendaezintzat jo.
IZAN ERE: Kausazko lokailua: Pentsa’ik, oin larogei urte eukitzeko, bittarte horretan zenbatek heguak ipiņiko zittuan. Eta aurrera. Eta batzuk larogei urte ta ( ). Lehen asko zuan, izen ere.
MASKAL, maskala: Makala. Débil. Zahartu egin gera, eta maskalauak gaure, maskalauak!
SAKE, sakia: Apetito. Fig. Sake ona euki: Eztok harritzekua 130 kilo pixatzia! Daukan sakiakin!
Asto zurixa allegau: Logurea iritsi. Allau al da asto zurixa, umia? Ikus Txomin(txo) etorri.
Eguzkixa nora, zapixak hara: Komeni denaren arabera jokatu.
Hari batekuak izan: Oso antzekoak izan. Mikel eta Patxi hari batekuak dittuk bixak.
Kukuak jo (norbaiti): Zorte ona izan.
Praketan sartu eziņik ibilli: Estar ufano, orgulloso.
