Etengabe ikasten ari da Luis. Elgoibarko kultura ekintza guztietan dago. Artea, Musika, Historia... bere zaletasun nagusiak. Etxea liburuz beteta du. Hainbat entziklopedia. Orain Interneten topatzen du informazioa.
-Oin nahi dot zure zaletasunak, zure afiziuak. Oin esan dozu jerenterako ikasi zendula, baiña bizitza guztian ikasten ezagutu zaittut. Historiazalia zera, artezalia zera, irakurketa asko itten dezu. Elgoibarko kultur ekintza guztietara fijo-fijo Luis Mari Iriondo (....). Eta zaletasun haundi bat Historia eta Artea. (...).
-Nik oin artian euki dotena da, etxian beti andria protestaka, ez oin, baiña esan nahi dot gaztiauak giñanian, estanterixak ipiñi ta liburuak... Neria izan da... enziklopediak, enziklopediak... Esate baterako, "Enciclopedia del Arte", nik nakan gogo bat eukitzeko, ta han dakat. Ta gero Enciclopedia de la Música. Bueno, hantxe daude enziklopediak. Eta bat, haundixena, Enciclopedia Vasca, zela da, Auñamendi. Larogei bolumen, joe, hori izan da, estanterixa guztiak beteta, hamengua, Debakua, eta hau (dirua) ere asko, hamar mila pezeta kostatzen zan gitxi gora behra liburu bakutza. Baiña beti ere ikusi-ikusi eta hortan. Liburuak hoixe. Ta gaur egunian, inziso bat egingo dot, horrek danak han daude geldi-geldi-geldi ikutu barek. Pena ematen dit, e. Dana zela dakaten ordenadorian, dana, ta horrek larogei liburu horrek, hainbeste kostau dianak, zenbat bidar itten doten aprobia, juten naiz oin Interneten eta artikulo bera, mekauen, hamen daok, barren, debalde.
Luis Mari Elgoibarren jaio zen 1931. urtean. Aita, Jose Mari Iriondo, Altzolakoa zen; ama, Maria, zestoarra eta sukaldari bikaina. Zortzi urte zituela, elizako koruan tiple moduan hasi zen eta hortik sortu zitzaion musikarengatik zaletasuna. Herriko bandan klarinetea eta txistua jo zituen eta ezpata-dantzaria ere izan zen. Lehen hezkuntza egin ondoren, 6 urterekin eskola publikoetan hasi zen don Felix maisuarekin. Ondoren, beka bati esker, San Viatore anaiekin ibili zen El Pilar ikastetxean. Bere asmoa ikasten jarraitzea bazen ere, 13 urterekin Arana lantegian hasi zen: "pintxe" lanetan lehenengo eta aprendiz geroago. Bere burua tailerrei lotuta ikusi zuenez, Elgoibarko "Artes y Oficios" eskolan eta "Señorita Ana"ren akademian ikasketekin jarraitu zuen. Bere trebetasuna ikusiz, Sigma lantegiko bulego teknikoan lanpostua eskaini zioten eta bertan egon zen 30 urte egin eta Acmen gerente modura hasi zen arte. Acmen zegoela egin zituen enpresa- zuzendaritza ikasketak. Elkarrizketa garaian erretiratuta zegoen arren, ikasten jarraitzen zuen. Kultura zaletasun handiduna: historia, arte, musika eta zinezalea. Ez dago Elgoibarren berak parte hartzen ez duen kultura ekintzarik.
Agirre (Agarre) [baserriak / Azkue (San Roke)]
Antsolabazterra [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Artesoro (Artaso) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
Bidaurre [baserriak / Azkue (San Roke)]
Gabriel Kurutzelaegi kalea [Kaleak eta plazak]
Irunagatxiki [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Lerun [baserriak / Aiastia (San Migel)]
Olasope (Sigma) [Industrialdeak]
San Pedro [baserriak / Idotorbe (San Pedro)]
Urkidi (Urki) [baserriak / Sallobente-Ermuaran]
—Zenbat urte eskola aurrian?
—Seirekin uste dot ateratzen giñala. Bai.
—Gero ya haundixen eskolara?
—Gero goixan zerian, hor oin Padre Agirre da baiña behian zeuden parbuluak eta goixan lelengo mailla edo, hamalau urte arte. Gero guk galdu gendun, hamahirutik hamalaura galdu gendun gerriagatik urtebete, kurso bat. Eta gero utzi ziguten guri hamabost urte arte. Urte haura galdu gendulako gu egon giñan hamabost urte arte.
—Eta orduan zuk justo hamabi urte gerria hasi zanian.
—Bai, hamabi urte. [...]
Joxe Gurrutxaga eta bere familia,
Urkiri baserrian, 1930 urte aldera.
Gu guztira hamaika anai-arreba izan gera, eta lo egitteko orduan bi oheko habittaziuak baldin baziran etxian, lau sartzen giñan bakoitzian, gitxienez biñaka.
Markos Arregi Iriondo
Maiorta basarrixan ez genduan atia giltzakin ixten ertetzerakuan, ezta pentsatu ere! Orduan ijitto asko ibiltzen zan, baiña guk ez genduan iñoiz ixten. Giltz bakarren batzuk egongo ziran orduan. Itxi egitten zan atariko atia, eta gero zakan burdiñ bat hatzaparrakin atia zabaltzeko ibiltzen zana. Burdiñ hori zulo baten sartzen zan. Trankia esaten zitzakon.
Mariano Elustondo Aizpiri
Guk tabernia gendukan San Inazio kalian (gaur egun Trenbide kalia), eta beti egoten zan familixako baten bat bertan. Hala ere, ertetzerakoan beti ibiltzen gendun giltza.
Mª Rosa Unzueta Iriondo
Lan hau Gotzon Garate bekaren II. deialdiaren bidez burutu da, Elgoibarko Udalaren babesean. Beka honen bigarren deialdiaren ikerketa gaia “Elgoibarko euskarazko ondarea gizarteratzeko egitasmoak edota euskarriak” izan da, eta Gotzon Barandiaran Arteagak aurkeztutako elgoibarreraz.eus lana izan da beka eskuratu duena. [informazio gehiago]
Atal bakoitzari buruzko informazioa:
AFA(R)I, afa(r)ixa: Afari-legia egin: afariaren ohiturarekin kunplitu. Batzuetan, afari arina egin. Afari pasaria egiñ: Afaldu. Afari arin samarra egin.
BEHIÑEPEIÑ: Behintzat, bederen. Emendiozko lokailua. –Ez, en jeneral, goiz partetik behiñepeiñ, Euskadi Irrati hori entzutze(n) degu, bai. / Eta, dio Anjelek, karteria ona badaukazu behiñepeiñ, ezin zera galdu.
ESKE: Lok. Erdal lokailu kausazkoa, Izan ere-ren baliokidea. –Aitxak ere ortua daka, eta hor ibiltzen da egualdixa gora behera. –Bai, eske hamen humedadia dago asko, e!
IKARAGARRI, ikaragarrixa: Ikaragarria. Enorme. Ike(r)agarrixa baiña zulua, e! Ikeragarri: adberbioa. Asko. Horrek umiorrek bi urte dakaz eta ikeragarri eitten dau hizketan.
MAALATAR, maalatarra: Maala aldeko jendia (Elgoibarko auzo bat da Maala). Gazteterixia, dana han, zera, estankua badago ba? Ba, orduan geunkan luzia lekua. Eta bi mahai haundi-haundixak zauren, eta han egote(n) ziran mutil gaztiak, maalatarrak. / Eta beti maalatarrak eta plazatarrak beti burrukan, eta beti maalatarrak irabazi.
PORKE: Lok. Erdal lokailu kausazkoa, adinekoen artean gutxi erabilia. Esan diot majiña’t bidar honi: aldrebes etorri balira, batekin geratuko giñan, porke guri kostau zitzakun hori, txikixa, neskia...: hiru hobe zan mutilla modukua hori bat baiño.
Asto zurixa allegau: Logurea iritsi. Allau al da asto zurixa, umia? Ikus Txomin(txo) etorri.
Eguzkixa nora, zapixak hara: Komeni denaren arabera jokatu.
Hari batekuak izan: Oso antzekoak izan. Mikel eta Patxi hari batekuak dittuk bixak.
Kukuak jo (norbaiti): Zorte ona izan.
Praketan sartu eziñik ibilli: Estar ufano, orgulloso.
